ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΓΕΝΙΚΑ

Στην πιο απλή του έκφραση, το ηφαίστειο είναι μια σχισμή του φλοιού της γης που επικοινωνεί με μια βαθιά μαγματική ζώνη. Υπό ορισμένες συνθήκες η σχισμή αυτή επιτρέπει την έξοδο ρευστού ή στερεού υλικού υψηλής θερμοκρασίας . Συνήθως ένα μέρος του υλικού που εκχύνεται συγκεντρώνεται γύρω από το άνοιγμα και σχηματίζει ένα κώνο περισσότερο ή λιγότερο ομαλό, ο οποίος αποτελεί το κυρίως ηφαίστειο.
Η εσωτερική διασκευή του μπορεί να έχει ποικίλα σχήματα, που εξαρτιούνται κυρίως από τον τύπο της ηφαιστειακής ενέργειας, από τον βαθμό της θερμοκρασίας και από το ιξώδες της λάβας που εξέρχεται από τον αγωγό (πόρο) του ηφαιστειακού κώνου.
Λάβες ιδιαίτερα ρευστές μπορούν να υπερχειλίσουν από μια σχισμή της λιθόσφαιρας και να εξαπλωθούν σε επιφάνειες πολύ εκτεταμένες, σχηματίζοντας τις λεγόμενες ηφαιστειακές ασπίδες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από την ανεπιθύμητη κλίση των πλευρών και την απουσία τόφφων και άλλων εγκλεισμάτων.
Ο πιο συνηθισμένος όμως τύπος της δομής των ηφαιστείων είναι αυτός που συνδέεται με την έκρηξη λάβας μετρίου ιξώδους (πυκνότητας ) και που προκύπτει από την εναλλαγή φάσεων εκρήξεων και εγχύσεων. Στην περίπτωση αυτή το ηφαίστειο παρουσιάζεται σαν κωνικό βουνό, με στρώση που αποκλίνει ομαλά από τις εξωτερικές επιφάνειες και έχει σχηματιστεί από την εναλλαγή εκροών λάβας και στρωμάτων ή πάγκων πυροκλαστικού υλικού, το οποίο αποτέθηκε πάλι γύρω από τον κρατήρα του ηφαιστείου.
Ο κρατήρας μπορεί να είναι κεντρικός ή σπανιότερα εκκεντρικός. Η έκχυση της λάβας προέρχεται μερικές φορές από ένα μοναδικό σταθερό αγωγό, πιο συχνά όμως η δομή του κρατήρα γίνεται συνθετότερη με το σχηματισμό πολυάριθμων πλάγιων στομίων, που ανοίγουν κατά τις διαδοχικές εκρήξεις γύρω από τον κεντρικό κρατήρα.
Σαν συνέπεια των εκρήξεων και του φαινομένου απόθεσης του εκτοξευμένου υλικού, ο κρατήρας μπορεί να αποκτήσει εντυπωσιακές διαστάσεις. Μέσα στον κύκλο του παλιού κώνου που εκβαθύνθηκε ή διανοίχτηκε από ένα βίαιο παροξυσμό έκρηξης , σχηματίζεται συχνά ένας ηφαιστειακός κώνος. Ο σημερινός κώνος του Βεζούβιου σχηματίστηκε ακριβώς στον τεράστιο χώρο (καλδέρα) του παλιού, ένα υπόλειμμα του οποίου αντιπροσωπεύει το όρος Σόμμα.
Τα πυροκλαστικά υλικά που ξεκολλούν από τα τοιχώματα ή τον κρατήρα του ηφαιστείου και εκσφενδονίζονται προς τα έξω σε διάπυρη κατάσταση, διακρίνονται ανάλογα με τις διαστάσεις το σχήμα και τη σύσταση , σε βόμβες, βολίδες, λιθάρια και σποδό.
Τα ηφαίστεια που έχουν ως τώρα εξεταστεί προέρχονται από την έκρηξη της λάβας λίγο ως πολύ ρευστής , και στο σύνολο τους δίνουν κοιτάσματα επιφανειακώς αρκετά εκτεταμένα , ενώ η έκταση τους σε βάθος είναι σχετικά μικρή . Όταν , αντίθετα, το μάγμα που εκτοξεύεται έχει μεγάλο ιξώδες , τείνει τότε να συσσωρευτεί στο στομιο της εκροής , σχηματίζοντας τους λεγόμενους θόλους επίσχεσης , που αυξάνονται με τις διαδοχικές αποθέσεις λάβας από το εσωτερικό.
Το σχήμα των ηφαιστείων και των κρατήρων τους εξαρτάται από το ιξώδες της λάβας .

Τύποι ηφαιστείων
Διακρίνονται συνήθως τέσσερις τύποι ηφαιστειακής ενέργειας που προσδιορίζονται με το όνομα ενός ηφαιστείου ή μιας περιοχής όπου υπάρχει ένας χαρακτηριστικός τύπους ηφαιστειακής ενέργειας .
1. Χαβαικός τύπος : παρουσιάζει μεγάλη εξάπλωση λάβας πολύ ρευστής ,που εκχέετε κατά διαλείμματα από τον κρατήρα όπου υπάρχει συνεχώς μια λίμνη βασαλτικής λάβας σε κατάσταση βρασμού. Η λίμνη αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως το ανώτερο μέρος (πυρόμαγμα) μιας μαγματικής στήλης, η οποία κατέχει τον ηφαιστειακό αγωγό. Πρακτικά από τον τύπο αυτό παρουσιάζουν οι άλλες ηφαιστειακές εκδηλώσεις (εκρήξεις, εκτοξεύσεις , σχηματισμός κώνων, σκωριών κλπ)
2. Στρομπόλιος τύπος : χαρακτηρίζεται κι αυτός από συνεχή δραστηριότητα, παρουσιάζει όμως και σποραδικές εκρήξεις και εκτοξεύσεις πυροπλαστικών υλικών. Η λάβα του τύπου αυτού είναι βασαλτική.
3. Βουλκάνιος τύπος : η λάβα του σημαντικά πυκνότερη και γενικά πιο πυκνή (μεγάλου ιξώδους ) από τη λάβα των προηγούμενων τύπων, στερεοποιείται πολύ γρήγορα, φράζοντας τον αγωγό. Γι αυτό το ηφαίστειο παρουσιάζει εναλλαγή στους παροξυσμούς των εκρήξεων με φάσεις κατά τις οποίες η δραστηριότητα ελαττώνεται και περιορίζεται σε πλευρικές εκλύσεις ατμών θείου. Λείπει επομένως τελείως η εκροή λάβας από τον τύπο αυτό. Όταν σταθεροποιηθεί η λάβα αυτή δίνει ρυόλιθους και ανδεσίτες.
4. Πελέιος τύπος : χαρακτηρίζεται από λάβες εξαιρετικά μεγάλου ιξώδους και από μεγάλα διαλείμματα μεταξύ των εκρήξεων. Η επανάληψη της δραστηριότητας αρχίζει με έκλυση ατμών και σποδού που ακολουθείται από μια βίαιη έκρηξη και έκχυση διάπυρων νεφών από τον κρατήρα από πλευρικές ρωγμές. Τα φλέγοντα αυτά νέφη που αποτελούνται από τέφρες, θραύσματα πετρωμάτων και διάπυρη λάβα, ανακατεμένα με θερμά αέρια, σαν ένα είδος γαλακτώματος κατρακυλούν με μεγάλη ταχύτητα, υπερπηδώντας κάθε εμπόδιο και καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμά τους . Θλιβερά ονομαστό είναι το φλέγον νέφος που κατά την έκρηξη του όρους Λα Πελέε το 1902, ισοπέδωσε και κατέστρεψε συθέμελα την πόλη Άγιος Πέτρος και εξόντωσε όλους τους κατοίκους της.

Η θερμοκρασία και η ρευστότητα της λάβας ελαττώνονται από τον πρώτο τύπο ηφαιστειακής ενέργειας προς τον τελευταίο, ενώ αντίθετα αυξάνεται η σφοδρότητα των εκρήξεων και η αναλογία εκτόξευσης στερεών υλικών σχετικά με την έκχυση ρευστής λάβας ενώ η σύσταση των πετρωμάτων που εκχέονται παρουσιάζεται και πιο πλούσια σε πυρίτιο.
Πρέπει να τονιστεί ότι η ταξινόμησης αυτή, που οφείλεται στο Λακρουά ισχύει μόνο για τους τύπους ηφαιστειακής δραστηριότητας και όχι για τους τύπους ηφαιστείων . Γιατί το ίδιο ηφαίστειο ύστερα από μια πιθανή αλλαγή έστω και μικρή, της σύστασης του μάγματος, μπορεί να παρουσιάσει πράγματι διαδοχικές εκρήξεις διάφορων τύπων. Έτσι το 1790 στο ηφαίστειο Κιλουέλα (Χαβάη) έγιναν βίαιες εκρήξεις ενώ η Αίτνα που από μερικούς αιώνες τώρα εκχέει λάβες πολύ ρευστές ,ήταν αρχικά ηφαίστεια εκρηκτικού τύπου.

Σε ένα ενεργό ηφαίστειο διακρίνονται τέσσερις τύποι κατάστασης :
§ Ολική ηρεμία
§ Ατμιδική φάση
§ Μέτρια συνεχής δραστηριότητα
§ Εκρηκτική φάση
Η πρώτη και η δεύτερη φάση μπορεί να έχουν ποικίλη διάρκεια πολλές φορές εξαιρετικά μεγάλη. Η πρώτη φάση αντιστοιχεί είτε στη χαβάια δραστηριότητα είτε στη στρομπόλια, ενώ η τέταρτη φάση μπορεί να παρουσιάσει όλους τους βαθμούς έντασης από τις πολύ μέτριες εκρήξεις ως τις παροξυσμικές.
Τα ηφαίστεια που παρουσίασαν εκδηλώσεις δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε έξι αιώνων, είναι περίπου 450 από αυτά τα 80 περίπου είναι υποθαλάσσια. Γύρω στα 100 ηφαίστεια περιβάλλουν τον Ειρηνικό ωκεανό στη δυτική πλευρά του(νήσοι Αλεούτες, Καμτσάτκα, Κουρίλες, Ιαπωνικό Αρχιπέλαγος, Φιλιπίννες ) και συνεχίζονται διασχίζοντας τα ωκεάνια αρχιπελάγη(Νέα Καληδονία, νήσοι Φίτζι, Τόνγκα, Νέα Ζηλανδία) κατά μήκος ολόκληρης της πλευράς της Αμερικής (παράκτια ορεινή αλυσίδα, Κορδιλιέρες του Μεξικού και της Κεντρικής Αμερικής , Άνδεις ). Συνολικά η ζώνη του Ειρηνικού έχει 350 ενεργά ηφαίστεια. Στην ατλαντική ζώνη, υπάρχουν ηφαιστειακές εκδηλώσεις στις Αντίλλες , στην Ισλανδία στις Αζόρες,στις Καναρίους Νήσους και επιπλέον στην κεντρικοανατολική Μεσόγειο. Τέλος μια σειρά ηφαιστείων εκτείνεται κατά μήκος των ακτών της Ερυθράς Θάλασσας και των μεγάλων τεκτονικών ρηγμάτων της ανατολικής Αφρικής .
Για την ερμηνεία της προέλευσης των ηφαιστείων υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Για πολύ καιρό υπερίσχυε η θεωρία που υποστήριζε την ύπαρξη του κεντρικού πυρός και ότι όλα τα ηφαίστεια της Γης βρίσκονταν σε επικοινωνία μεταξύ τους, χρησιμεύοντας σαν ασφαλιστικές δικλείδες της πίεσης του εσωτερικού μάγματος .Αργότερα όμως όταν έγινε παραδεκτή η ανεξαρτησία και εξάντληση των ηφαιστείων (σβησμένα) υπερίσχυσε η θεωρία των περιφερειακών μαγματικώνεστιών που δεν επικοινωνούν με το εσωτερικό της γης. Όταν γίνεται λόγος για μαγματικές εστίες ή λεκάνες, αναφορικά με τη ζώνη του φλοιού απ όπου προέρχονται οι λιωμένες μάζες δεν είναι απαραίτητο να εννοείται μια σταθερή κοιλότητα γεμάτη με μάγμα, αλλά μάλλον με φυσική κατάσταση, κατά την οποία το υλικό μπορεί να συγκεντρωθεί τυχαία, εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας τα πετρώματα θα πρέπει να βρίσκονται σε κατάσταση τήξης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει γιατί η πίεση που ασκούν οι υπερκείμενες μάζες αυξάνει το όριο τήξης και εμποδίζει την αλλαγή της φυσικής κατάστασης των πετρωμάτων. Αρκεί λοιπόν να ελαττωθεί η πίεση π.χ. μετά την ανύψωση ενός τμήματος φλοιού για να περιέλθουν τα πετρώματα στην υγρή κατάσταση. Τότε απελευθερώνονται μεγάλες ποσότητες διαλυμένων αερίων τα οποία ασκώντας πίεση πάνω στη ρευστή μάζα, προκαλούν την έξαρση της μαγματικής στήλης προς την επιφάνεια, μέσα από τις ρωγμές του φλοιού της γης .Σε πολλές περιπτώσεις το μάγμα φθάνει απευθείας στο υαλώδες στρώμα που βρίσκεται κάτω από τον φλοιό –βασαλτικής φύσης –οπότε κατά τη διάρκεια κυρίως των ορογενητικών φαινομένων , όταν ο φλοιός διαταράδσεται από πτυχώσεις και ρήγματα ωθούνται προς την επιφάνεια τεράστιες ποσότητες μάγματος . Όταν το μάγμα φθάσει στο εξωτερικό προκαλεί τη σειρά αυτή των φαινομένων που συνιστούν την ηφαιστειότητα.
Όταν το μάγμα δεν φθάσει στην επιφάνεια, αλλά σταθεροποιείται σε βαθύτερα στρώματα, τότε δημιουργούνται «πλουτώνια» φαινόμενα και όχι ηφαιστειακά.
Τα ηφαίστεια θεωρούνται ως ενεργά , εφόσον η τελευταία εκδήλωσή τους έγινε κατά την ιστορική εποχή και εσβεσμένα όσα δεν παρουσίασαν καμιά δραστηριότητα κατά τους ιστορικούς χρόνους. Το κριτήριο αυτό δεν είναι απόλυτο , γιατί τα τελευταία 3.000 χρόνια πολιτισμού είναι πολύ μικρό χρονικό διάστημα, συγκριτικά με τη ζωή ενός ηφαιστείου. Πολλές φορές άλλωστε συμβαίνουν μικρές εκρήξεις που περνούν απαρατήρητες , όπως επίσης είναι αδύνατο να διαπιστώσουμε πάντα την υποθαλάσσια ηφαιστειακή ενέργεια, όταν εκδηλώνεται σε μεγάλα βάθη, εξαιτίας της τεράστιας υδροστατικής πίεσης.
Στην Ελλάδα τα ηφαιστειακά κέντρα είναι πολλά, με μικρή σχετικά επιφανειακή έκταση το καθένα. Ό λα σχεδόν βρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος και ένα μόνιμο ηφαιστειακό πέτρωμα συναντιέται στις Ελληνικές Οροσειρές στο όρος Περιστέρι της Πίνδου .
Η ηφαιστειακή ενέργεια άρχισε να εκδηλώνεται στην περιοχή του Αιγαίου κατά τη διάρκεια του Μειοκαίνου περίπου. Όλα τα ηφαίστεια της περιοχής είναι σήμερα εσβεσμένα , εκτός από τα ηφαίστεια των Μεθάνων, της Σαντορίνης και της Νισύρου.
Τα ηφαιστειακά κέντρα του Αιγαίου χωρίζονται σε τρεις μεγάλες περιοχές : α) του Βόρειου Αιγαίου β) του Νότιου Αιγαίου και γ) του Κεντρικού Αιγαίου.
Α) Στο Βόρειο ανήκουν τα ηφαίστεια των Σποράδων, των νήσων Λήμνου, Λέσβου, Σαμοθράκης ,’Ίμβρου και Τενέδου.
Β) Τα ηφαιστειακά κέντρα του Νοτίου Αιγαίου αποτελούν ένα τόξο που ονομάστηκε τόξο ηφαιστείων Νοτίου Αιγαίου. Τα κυριότερα είναι : του Σαρωνικού Κόλπου : Αίγινα-Μέθανα-Πόρος , οι ομάδες των νησιών της Μήλου, της Σαντορίνης , της Νισύρου και Χριστιανών. Στο εσωτερικό του τόξου αυτού του τόξου υπάρχουν άλλα ηφαιστειακά κέντρα που είναι : οι ομάδες των νησιών της Αντιπάρου, της Καλύμνου, της Κω, η Πάτμος και τα ηφαίστεια της Σάμου.
Γ) στο Κεντρικό υπάρχουν επίσης πολλά ηφαιστειακά κέντρα : των νήσων Χίου, Σκύρου, Αντιψαρών, η ομάδα της Εύβοιας , των Λιχάδων κ.α.

15 +1 πράγματα που ίσως δεν ξέρετε για τα ηφαίστεια.

1. Στις 24 Αυγούστου 79 μ.Χ. η έκρηξη του Βεζούβιου κατέστρεψε την Πομπηία και την Ηράκλεια σκοτώνοντας 16.000 ανθρώπους.
2. Υπάρχουν 1.500 εν δυνάμει ενεργά ηφαίστεια σε όλο τον κόσμο και 500 ενεργά στην επιφάνεια της γης. Περίπου 550 ηφαίστεια έχουν εκραγεί στην επιφάνεια της γης κατά τη διάρκεια της ιστορίας .
3. Από τα ενεργά το 60% βρίσκονται στην περίμετρο του Ειρηνικού το 17% στο κέντρο του το 14% στο τόξο της Ινδονησίας και το 9% στη Μεσόγειο και την Αφρική.
4. Η πιο θανάσιμη έκρηξη ηφαιστείου ήταν του Ταμπάρα στην Ινδονησία το 1815 που προκάλεσε το θάνατο 92.000 ανθρώπων-κυρίως από πείνα. Η μεγαλύτερη ηφαιστειακή καταστροφή του αιώνα που πέρασε ήταν του Πέλε στη Μαρτινίκα, το 1902 με 30.000 νεκρούς εξαιτίας της ηφαιστειακής στάχτης .
5. Το 1993 οι επιστήμονες εντόπισαν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ηφαιστείων στο βυθό του Νότιου Ειρηνικού. Πρόκειται για μια περιοχή ίση με τη Νέα Υόρκη, όπου βρίσκονται 1.133 ηφαιστειακοί κώνοι.
6. Το υψηλότερο ηφαίστειο του πλανήτη είναι το Γκουαλαντίρι στη Βόρεια Χιλή με ύψος 6.055 μ. μετά την έκρηξη του 1987.
7. Κανένας δε γνωρίζει το διάστημα μεταξύ δύο εκρήξεων. Το Σιούφερ Χιλ στο νησί Μονσεράτ στις Δυτικές Ινδίες βρυχήθηκε το 1995 μετά από 400 χρόνια σιωπής .
8. Η θερμοκρασία της λάβας στο Κιλαουέλα στη Χαβάη φθάνει στους 1.160 βαθμούς Κελσίου. Η ταχύτητα της ροής των πυροπλαστικών υλικών μπορεί να φθάσει τα 160 χιλιόμετρα την ώρα.
9. Η έκρηξη του Ναβαρούπα στην Αλάσκα το 1912 ήταν η πιο μεγάλη στην ιστορία. Σε 60ώρες εκτοξεύτηκαν 21 κυβικά χιλιόμετρα ηφαιστειακού υλικού, το οποίο είναι ίσο με την ποσότητα 230 χρόνων δραστηριότητας του Κλαουέα.
10. Η καλντέρα στη Σαντορίνη είναι η μεγαλύτερη του κόσμου με 300 μ. ύψος και 11 χλμ. Διάμετρο.
11. Τα τελευταία 15 χρόνια τουλάχιστον 80 αεροπλάνα έχουν πέσει σε νέφη ηφαιστειακής στάχτης και σε 6 περιπτώσεις έσβησαν οι κινητήρες τους . Το 1989 κατά την έκρηξη του Ρεντουάπτ στην Αλάσκα ένα 747 έχασε για λίγο και τους 4 κινητήρες και θα είχε συντριβεί αν δεν ξανάπαιρναν αυτοί μπροστά μόλις 1200 μ. πάνω από τα βουνά που ήταν μπροστά του.
12. Οι περισσότεροι λαοί έχουν θεοποιήσει τα ηφαίστεια. Ήφαιστος για τους Έλληνες, Βουλκάνος για τους Ρωμαίους, θεά Πέλε των Ινδονησίων, οι Λάο και Σκελ των Ινδιάνων της Αμερικής .
13. Το Μούνα Λόα στη Χαβάη είναι το μεγαλύτερο ενεργό ηφαίστειο της Γης .Πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας βρίσκονται 4.157 μ. αλλά μέχρι τη βάση του στο βυθό του Ειρηνικού φθάνει τα 10.214 μ.
14. Η κορυφή του Δάντη ήταν ένα ηφαίστειο ύψους 12 μ. κατασκευασμένο από σίδερο και ξύλο για τις ανάγκες της ομώνυμης ταινίας του 1997.
15. Στην Ελλάδα υπάρχουν 39 ηφαίστεια , με μεγαλύτερα-εκτός της Σαντορίνης αυτά στη Μήλο, τη Νίσυρο και τα Μέθανα.
16. Τα 20 εκατοτομμύρια τόνοι διοξειδίου του θείου που εκτεινάχθηκαν μέχρι την στρατόσφαιρα από την έκρηξης του Πινατούμπο, το 1991 μείωσαν την ηλιακή ακτινοβολία που φθάνει ως την επιφάνεια της γης κατά 2% και προκάλεσαν μικρότερες θερμοκρασίες σε όλο τον κόσμο.

ΤΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΕΝΟΣ ΑΛΛΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Το διαστημόπλοιο «Γαλιλαίος» εκτοξεύθηκε τον Οκτώβριο του 1989 και μπήκε σε τροχιά γύρω από τον Δία στις 7 Δεκεμβρίου του 1995. Η αποστολή του είναι να μελετήσει με λεπτομέρεια τον γιγαντιαίο πλανήτη και τους δορυφόρους του. Οι πιο πρόσφατες φωτογραφίες που μας έστειλε αφορούν την Ιώ, τον κοντινότερο στον Δία από τους τέσσερις μεγαλύτερους δορυφόρους του (Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης, Καλλιστώ), αλλά και τον εντυπωσιακότερο από αυτούς. Η Ιώ είναι το πιο ενεργό γεωλογικά σώμα στο ηλιακό μας σύστημα και, παρ' όλο που το μέγεθός της είναι λιγότερο από το ένα τρίτο του μεγέθους της Γης (έχει διάμετρο 3.630 χιλιομέτρων), παράγει τη διπλάσια θερμότητα από αυτήν. Η επιφάνειά της παρουσιάζει μια μεγάλη ποικιλία από ηφαιστειογενή χαρακτηριστικά. Η μέση πυκνότητά της είναι 3,6 γραμμάρια ανά κυβικό εκατοστό και υποδεικνύει ότι πρόκειται για έναν βραχώδη κόσμο, με πολύ λίγο ή καθόλου νερό. Το μέγεθος και η σύνθεσή της είναι παρόμοια με αυτά της δικής μας Σελήνης. Ωστόσο, όλα σε αυτήν είναι διαφορετικά. Η επιφάνειά της δεν παρουσιάζει καθόλου κρατήρες, πράγμα που σημαίνει ότι η Ιώ, όπως και η Γη, έχει τη δυνατότητα να «εξαλείφει» τους κρατήρες της χάρη στην έντονη γεωλογική δραστηριότητά της. Εχει υπολογισθεί ότι σχηματίζονται εκατοντάδες μέτρα νέου φλοιού περίπου κάθε ένα εκατομμύριο χρόνια. Πρόκειται για ένα ρυθμό αναδημιουργίας του φλοιού περίπου ίσο με εκείνον της Γης σε περιοχές υψηλής καθίζησης. Αντί για κρατήρες, λοιπόν, η επιφάνειά της παρουσιάζει πεδιάδες γεμάτες «λάβα», ηφαίστεια και υλικό που εκτοξεύεται από τους ηφαιστειακούς πόρους και ρέει στην επιφάνειά της. Η λάβα πιθανότατα αποτελείται από υγρό θείο με θερμοκρασία τήξεως περίπου 110 βαθμούς Κελσίου. Υπάρχουν μερικά χαμηλά ηφαίστεια αλλά και μερικά απομονωμένα ψηλά βουνά άγνωστης προέλευσης, κυρίως κοντά στους πόλους του δορυφόρου, των οποίων το ύφος φθάνει ως και 10 χιλιόμετρα! Η επιφάνεια της Ιούς παρουσιάζεται γεμάτη υλικά διαφορετικών χρωμάτων (κίτρινο, κόκκινο, καφέ, μαύρο). Μια ουσία που σίγουρα ανιχνεύτηκε είναι το διοξείδιο του θείου. Πρόκειται για ένα αέριο ηφαιστειακής προέλευσης με έντονα διαπεραστική μυρωδιά, όσον αφορά τις γήινες συνθήκες, αλλά στην Ιώ παγώνει εξαιτίας της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας που επικρατεί (-150 βαθμοί Κελσίου). Εχει ανιχνευθεί επίσης και μια πολύ αραιή ατμόσφαιρα αερίου διοξειδίου του θείου.
Τα καινούργια στοιχεία που μας έστειλε ο «Γαλιλαίος» δείχνουν ότι η Ιώ διαθέτει έναν αρκετά μεγάλο πυρήνα από σίδηρο (μεγέθους περίπου 1.815 χιλιομέτρων). Βρέθηκαν επίσης απρόσμενες ενδείξεις που υποστηρίζουν ότι ο δορυφόρος αυτός διαθέτει το δικό του μαγνητικό πεδίο. Ο τρόπος όμως δημιουργίας του παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό. Φαίνεται επίσης ότι διαθέτει τη δική του ιονόσφαιρα, η σύσταση και το ύψος της οποίας (όπως και της πολύ αραιής ατμόσφαιράς του) μεταβάλλονται εξαιτίας των ηφαιστειακών εκρήξεων.
Το πιο συναρπαστικό γεγονός όμως από όλα είναι ότι μπορέσαμε για πρώτη φορά χάρη στα διαστημόπλοια «Βόγιατζερ 1» και «Βόγιατζερ 2» να παρατηρήσουμε την εξέλιξη μεγάλης κλίμακας γεωλογικών ανακατατάξεων και ηφαιστειακών εκρήξεων στην επιφάνεια αυτού του δορυφόρου.
Τα ηφαίστεια της Ιούς
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις της Ιούς ανήκουν σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία παρουσιάζει βίαιες εκρήξεις που διαρκούν μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. μερικούς μήνες). Η θερμοκρασία μέσα στον ηφαιστειακό πόρο φθάνει περίπου τους 430 βαθμούς Κελσίου, ενώ οι ταχύτητες εκτίναξης του υλικού (πιθανότατα θείου) φθάνουν το ένα χιλιόμετρο το δευτερόλεπτο. Η δεύτερη κατηγορία αποτελείται από μεγαλύτερης διάρκειας εκρήξεις με χαμηλότερες θερμοκρασίες και μικρότερες ταχύτητες εκτίναξης. Το υλικό που εκτινάσσεται είναι διοξείδιο του θείου. Και οι δύο κατηγορίες εκρήξεων οφείλονται στο ίδιο φαινόμενο: μεγάλες ποσότητες υγρού θείου (ή υγρού διοξειδίου του θείου) εκλύονται υπό υψηλή πίεση. Καθώς ανεβαίνουν προς την επιφάνεια μετατρέπονται σε αέρια και έπειτα συμπυκνώνονται ξανά μόλις απελευθερώνονται στο κρύο περιβάλλον του Διαστήματος. Με παρόμοιο τρόπο λειτουργούν και στη Γη οι πίδακες υδρατμών (geysers), με τη διαφορά ότι το υλικό που εκτινάσσεται είναι υδρατμοί που συμπυκνώνονται σε νερό. Υπολογίζεται ότι περίπου 100.000 τόνοι υλικού εκτινάσσονται κάθε δευτερόλεπτο! Μια τέτοια ποσότητα είναι αρκετή για να αλλάξει την όψη μιας περιοχής χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων στην επιφάνεια του δορυφόρου μέσα σε μερικές εβδομάδες!
Το μεγαλύτερο ποσοστό του υλικού που εκτινάσσεται κατά τις εκρήξεις πέφτει ξανά στο έδαφος. Το υπόλοιπο όμως διαφεύγει από την Ιώ συνεισφέροντας έτσι σωματίδια που παγιδεύονται στη μαγνητόσφαιρα του Δία.
Υστερα από δισεκατομμύρια χρόνια ηφαιστειακής δραστηριότητας, ουσίες όπως το νερό και οι ενώσεις του άνθρακα ή του αζώτου έχουν πια εξαλειφθεί. Τον ρόλο τους έχουν αναλάβει πλέον το θείο και οι ενώσεις του, καθώς είναι τα αμέσως επόμενα αρκετά πτητικά υλικά που έχουν εναπομείνει.
Η μεγάλη ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ιούς δημιουργεί μια ποσότητα θερμότητας που ρέει από τον δορυφόρο αυτόν στο Διάστημα και μπορεί να μετρηθεί από τα επίγεια τηλεσκόπια στα υπέρυθρα μήκη κύματος. Το μεγαλύτερο τμήμα της θερμότητας αυτής ρέει από πολύ λίγες συγκεκριμένες περιοχές της Ιούς, που ονομάζονται θερμές κηλίδες, που όμως δεν ταυτίζονται απαραίτητα με ηφαιστειακές εκρήξεις. Η θερμοκρασία σε τέτοιες περιοχές φθάνει ως τους 30 βαθμούς Κελσίου.
Πρόκειται λοιπόν για έναν κόσμο με υψηλότατο επίπεδο ηφαιστειακής δραστηριότητας. Ωστόσο η Ιώ είναι παρόμοια σε μέγεθος και σύνθεση με τη Σελήνη. Τα ηφαίστεια όμως της Σελήνης έσβησαν περίπου 3 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Τι είναι αυτό λοιπόν που τροφοδοτεί με θερμότητα την Ιώ έτσι ώστε να διατηρούνται τόσο ενεργά τα ηφαίστειά της και η επιφάνειά της να αλλάζει συνεχώς μορφή;
Η απάντηση βρίσκεται στις παλιρροιογόνες δυνάμεις που εξασκούνται σ' αυτήν από τον Δία και τους υπόλοιπους δορυφόρους του. Η Ιώ βρίσκεται σε μια πολύ χαρακτηριστική θέση. Απέχει από τον Δία όσο περίπου η Σελήνη από τη Γη. Ωστόσο ο Δίας είναι 300 φορές μεγαλύτερος σε μάζα από τη Γη, εξασκώντας σε αυτήν τεράστιες παλιρροιογόνες δυνάμεις. Ο Γανυμήδης και η Ευρώπη με την έλξη τους απομακρύνουν ελαφρά την Ιώ από την τροχιά της, αλλά ο Δίας την επαναφέρει. Το αποτέλεσμα αυτής της διελκυστίνδας είναι να αλλάζει ελαφρά το σχήμα της, όπως ακριβώς αλλάζει το σχήμα των ωκεανών στη Γη (παλίρροιες) από την έλξη του Ηλιου και της Σελήνης. Το φαινόμενο είναι δυναμικό. Ετσι η διαρκής κάμψη και στρέβλωση του σχήματός της θερμαίνουν την Ιώ, όπως ακριβώς θερμαίνεται ένα κομμάτι σύρμα όταν το λυγίζουμε διαρκώς. Με αυτόν τον τρόπο το εσωτερικό υλικό της λιώνει παρέχοντας έτσι την απαιτούμενη πηγή για την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Θα ήταν αδύνατον, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να σταλεί επανδρωμένη αποστολή στην Ιώ καθώς η έντονη ακτινοβολία που επικρατεί εκεί από τα ενεργητικά σωματίδια θα σκότωνε σε λίγα λεπτά οποιονδήποτε τολμούσε να πλησιάσει, όσο καλά και αν ήταν προστατευμένος.
Ο «Γαλιλαίος» έχει προγραμματίσει επαναλαμβανόμενες προσεγγίσεις για τον Γανυμήδη, την Καλλιστώ και την Ευρώπη στα επόμενα δύο χρόνια που θα διαρκέσει η αποστολή του, βρισκόμενος σε τροχιά γύρω από τον Δία.

ΤΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τα ηφαίστεια στην παγκόσμια ιστορία
160.000 π.Χ.: Μια τεράστια έκρηξη που ξεκίνησε από ένα μεγάλο ηφαίστειο που βρισκόταν πολύ κοντά στο βόρειο Γυαλί της Νισύρου, τίναξε στον αέρα 240 δισεκατομμύρια τόνους λιωμένο πέτρωμα και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της Κω, με στρώματα ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής στάχτης πάχους δεκάδων μέτρων. Την εποχή εκείνη το Γυαλί και η Στρογγυλή δεν υπήρχαν, ενώ η Νίσυρος ήταν ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο που πιθανά μόνο η κορυφή του βρισκόταν πάνω από τη θάλασσα. Το ηφαίστειο άρχισε να αναδύεται από τη θάλασσα και να οικοδομεί ένα χερσαίο κώνο πριν από περίπου 150.000 χρόνια.
1630 π.Χ.: Σε ένα από τα ωραιότερα νησιά του Αιγαίου, τη Σαντορίνη, πραγματοποιήθηκε μια τρομερή ηφαιστειακή έκρηξη με συνέπεια να ανατιναχθεί ολόκληρο το κεντρικό μέρος της Στρογγύλης και να σχηματισθεί η καλδέρα που βλέπουμε σήμερα και θεωρείται η μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη καλδέρα του κόσμου. Τότε το νησί είχε την ονομασία Καλλίστη, ένα όνομα που δεν ήταν καθόλου τυχαίο καθώς ήταν πάρα πολύ όμορφο. Την ονομασία Σαντορίνη, την πήρε πολλά χρόνια αργότερα, όταν το νησί κατέλαβαν οι Ενετοί, προς τιμήν της Αγίας Ειρήνης.
Την χρονολογία της έκρηξης την επιβεβαιώνουν πλήθος γεωλογικών στοιχείων. Μεταξύ των άλλων η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης (στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού) έχει αφήσει ίχνη τόσο στους πάγους της Γροιλανδίας, όσο και στα αιωνόβια δέντρα της Καλιφόρνιας. Έτσι γνωρίζουμε ότι η καταστροφή του πολιτισμού του Ακρωτηρίου έγινε μεταξύ του 1628 και 1630 π.Χ..
79 μ.Χ. 24 Αυγούστου: Ένα από τα διασημότερα ηφαίστεια είναι ο Βεζούβιος, ο οποίος βρίσκεται στον κόλπο της Νάπολης στη Νότια Ιταλία. Έχει εκραγεί για περισσότερες από 50 φορές στα προηγούμενα 2.000 χρόνια. Το 79 πΧ έγινε η έκρηξη, η οποία έθαψε την Πομπηία και την Ηράκλεια, σκοτώνοντας 16.000 ανθρώπους. Επίσης ο Βεζούβιος είναι διάσημος και για μια άλλη έκρηξη το 1631 που σκότωσε κάπου 4.000 ανθρώπους.
1669: Στη Σικελία, από το Όρος Αίτνα έφυγε ένα ποτάμι λάβας και ξεχύθηκε μέσα στα δρομάκια της Κατάνια, που σκότωσε περίπου 20.000 ανθρώπους στην γύρω περιβάλλουσα περιοχή.
1783: Η έκρηξη του Όρους Skaptar στην Ισλανδία κατέστρεψε την καλλιέργεια και την αλιεία, προκαλώντας έτσι πείνα στον κόσμο, από την οποία πέθανε το ένα πέμπτο των ανθρώπων της χώρας.
1815: Οι ανεμοστρόβιλοι και τα τσουνάμι από την έκρηξη του Όρους Tambora, στο νησί Sumbawa στην Ινδονησία, σκότωσαν κάπου 12.000 ανθρώπους, που ήταν η πιο θανάσιμη έκρηξη ηφαιστείου. Το ηφαίστειο έστειλε ένα νέφος υλικών ψηλά στην ατμόσφαιρα, που ήταν περισσότερο από τέσσερις φορές της ποσότητας που εκτινάχθηκε από το Όρος Pinatubo το 1991. Αργότερα χιλιάδες άνθρωποι πέθανα από πείνα.
1883: Ένα άλλο ινδονησιακό ηφαίστειο, το Κρακατόα, εξερράγη στις 27 Αυγούστου του 1883 και η ισχύς της έκρηξης υπολογίστηκε ότι ήταν υπερδιπλάσια και από την έκρηξη της ισχυρότερης υδρογονοβόμβας. Οι επιστήμονες λένε ότι ήταν και η ισχυρότερη έκρηξη ηφαιστείου που έγινε ποτέ.
Η έκρηξη ακούστηκε μέχρι την Αυστραλία που απέχει από το Κρακατόα 3.600 χιλιόμετρα μακριά. Πέτρες των 30 κιλών έπεσαν σε γειτονικά νησιά 80 km μακριά, και ένα τσουνάμι ύψους 40 μέτρων κατάστρεψε εκατοντάδες χωριών, συμπεριλαμβανομένης και της Ιάβας και της Σουμάτρα. Περίπου 36.000 άνθρωποι πέθαναν τότε. Η σκόνη ψηλά στην ατμόσφαιρα ανάγκασε το φεγγάρι να εμφανιστεί μπλε, και μερικές φορές πράσινο, επί δύο έτη.
Το νησί Κρακατόα, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ιάβα και τη Σουμάτρα, σχίστηκε στα δύο και τινάχτηκε στον αέρα. Τις μεγαλύτερες όμως καταστροφές προκάλεσε το παλιρροϊκό κύμα, ύψους 40 μέτρων , που δημιουργήθηκε από την έκρηξη, και που τρέχοντας με φοβερή ταχύτητα και δύναμη ισοπέδωσε όλες τις παράλιες περιοχές εκεί γύρω.
1902: Όρος Pelée, στο νησί της Μαρτινίκα, έπνιξε την πόλη του Saint-Pierre με ένα θανάσιμο αέριο και καυτή τέφρα, που σκότωσε 29.933 από τους 29.937 συνολικά κατοίκους εξαιτίας της ηφαιστειακής στάχτης. Ήταν η μεγαλύτερη ηφαιστειακή καταστροφή του 20ου αιώνα.
1980: Από την κορυφή του όρους St. Helens, στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον, πετάχτηκε ψηλά 400 μέτρα λάβα, που σκότωσε 57 ανθρώπους, προκαλώντας μέρα μεσημέρι σκοτάδι, σε πόλεις, 140 km μακριά. Εν τούτοις η έκρηξη του ΄Όρους St. Helens ήταν σχετικά μικρή αν κριθεί με ιστορικά μέτρα. Το νέφος του υλικού που εκτινάχθηκε ήταν μόνο το 5% του υλικού που έβγαλε το Pinatubo.
1991: Μετά από 600 χρόνια λήθαργου, το Όρος Pinatubo στις Φιλιππίνες βούιζε για ημέρες πριν τελικά εκραγεί και σκοτώσει περίπου 750 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων διάφορων δημοσιογράφων που ξαγρυπνούσαν σε μια ορισμένη περιοχή γύρω από το Pinatubo για να περιμένουν την έκρηξη. Η τέφρα ήταν σε βάθος περισσότερο από 2 μέτρα και σε μια ακτίνα 4 km γύρω από το ηφαίστειο. Μάλιστα είχε θάψει μια Αμερικανική αεροπορική βάση 24 km μακριά.
Το νέφος του Pinatubo από θειικό οξύ, κάπου 20 εκατομμύρια τόνοι, έφτασε σε ύψος περισσότερο από 20 km στη στρατόσφαιρα. Κατά τη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων, το νέφος περικύκλωσε τον ισημερινό και διαδόθηκε στους πόλους, καλύπτοντας ολόκληρο τον πλανήτη μας. Τα σωματίδια του νέφους μείωσαν κατά 2% την ακτινοβολία του ήλιου, λόγω αντανάκλαση της ακτινοβολίας πάνω στα σωματίδια, και έψυξαν τη Γη, σχεδόν έναν βαθμό fahrenheit.

Ελληνικά ηφαίστεια
Στην Ελλάδα υπάρχουν 39 ηφαίστεια, με μεγαλύτερα – εκτός της Σαντορίνης αυτά της Μήλου, της Νισύρου και των Μεθάνων.
Σαντορίνη. Έχει τη μεγαλύτερη καλδέρα όλου του κόσμου, με ύψος 300 m και διαμέτρου 11 km
Μήλος. Ηφαίστειο Φυριπλάκας, ύψους 220 m και διαμέτρου 1700 m
Νίσυρος. Μια από τις μεγαλύτερες καλδέρες στο κόσμο, με ύψος 650 m και διαμέτρου 3000m
Βόρεια Εύβοια. Πολλά και μικρά ηφαίστεια (Μαλιακός κόλπος, Παγασητικός, Κολπίσκος Αγίου Γεωργίου, Όριο, Μετόχι, Λυχάδα, Οξύλιθος και αλλού)
Σκύρος. Ηφαίστειο Μπάρες και νησίδες Ψαθούρας, Ψαθουροπούλας
Χίος. Περιοχή Αντιστρόβιλα και Εμπορικού
Λήμνος
Μέθανα. Ύψος 417μ. διάμετρος 150μ.
Θήβα. Μεταξύ Βελεστίνου και Αλμυρού.
Έβρος. Περιοχή Φερρών-Σαππών. Πολλά μικρά ηφαίστεια.
Έδεσσα. Περιοχή Αλμωπίας, πολλά και μικρά ηφαίστεια.

Τα ηφαίστεια του Αιγαίου
Ο γεωγραφικός χώρος του Αιγαίου είναι μία από τις πιο σεισμογενείς περιοχές της Γης, καθώς οι γεωλογικές μεταβολές που συμβαίνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι έντονες και συνεχείς. Η περιοχή του Αιγαίου διαμορφώθηκε τα τελευταία 23 εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή στη διάρκεια της πιο πρόσφατης γεωλογικής περιόδου του ανώτερου καινοζωικού.
Η γεωλογική κατάσταση στην περιοχή του Αιγαίου καθορίζεται από τη βύθιση της Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική. Η λιθοσφαιρική πλάκα της Αφρικής βυθίζεται νότια της Κρήτης, κάτω από την περιοχή του Αιγαίου, καθώς αυτή μετατοπίζεται προς τα νοτιοδυτικά με ταχύτητες που εκτιμώνται σε 4 με 5 εκατοστά κάθε χρόνο. Η διαδικασία αυτή συμβαίνει τα τελευταία 15 εκατομμύρια χρόνια, σε βάθη που κυμαίνονται μεταξύ 120 και 140 χιλιομέτρων. Στα βάθη αυτά, η παρουσία της βυθισμένης λιθόσφαιρας μέσα στο μανδύα της γης δημιουργεί συνθήκες τέτοιες, που επιτρέπουν τη γένεση του μάγματος.
Όλη αυτή η γεωλογική διεργασία είχε ως αποτέλεσμά της να δημιουργηθεί το ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου. Στο ηφαιστειακό τόξο του Νότιου Αιγαίου ανήκουν τα ηφαίστεια στο Σουσάκι (Κρομμυωνίας), στα Μέθανα, στον Πόρο, στη Μήλο, στη Νίσυρο και στη Σαντορίνη. Όλα αυτά τα ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται κατανεμημένα κατά μήκος μιας ζώνης πλάτους λίγων δεκάδων χιλιομέτρων και μήκους 450 χιλιομέτρων, η οποία αρχίζει από τον ισθμό της Κορίνθου και καταλήγει στη Νίσυρο. Κατά μήκος του τόξου μόνο τρία είναι τα ενεργά ηφαίστεια (Σαντορίνη, Νίσυρος, Μέθανα), από τα οποία αυτό των Μεθάνων βρίσκεται σε μεταηφαιστειακή δράση, ενώ τα ηφαίστεια της Νισύρου και της Σαντορίνης παρουσιάζουν σημαντική ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Το ηφαίστειο της Σαντορίνης
Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης το 1.650 πΧ ήταν μια από τις μεγαλύτερες στα τελευταία 10.000 χρόνια. Το μάγμα που αναπήδησε ήταν περίπου 30 κυβικά χιλιόμετρα. Η τέφρα σκέπασε μια μεγάλη έκταση στην ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία. Πιθανά, η έκρηξη ήταν η αιτία για το τέλος του Μινωικού πολιτισμού στην Κρήτη.
Η Σαντορίνη έχει γίνει από πολυσύνθετες μεταπτώσεις ηφαιστείων. Έχουν γίνει τουλάχιστον 12 μεγάλες ισχυρές εκρήξεις στα τελευταία 200.000 χρόνια, στο νησί. Το Ακρωτήρι είναι μια Μινωική πόλη στα νότια της Θήρας και ήρθε στο φως από αρχαιολογικές έρευνες. Περίπου, 1-2 μέτρα από τέφρα σκέπασε την πόλη η οποία είχε πληθυσμό περίπου 30.000 κατοίκους.
Φαίνεται από τις ανασκαφές ότι οι κάτοικοι είχαν εκκενώσει με επιτυχία την πόλη πριν την έκρηξη, εξ αιτίας του γεγονότος ότι κανένα ανθρώπινο σώμα δεν βρέθηκε μέσα στην τέφρα. Οι αρχαιολόγοι λέγουν, επίσης, ότι οτιδήποτε αντικείμενο μπορούσαν να μεταφέρουν από τα σπίτια, το είχαν πάρει.
Ένδεκα εκρήξεις έγιναν μέχρι το 197 πΧ, στα δύο νησιά, τη Σαντορίνη και στη Νέα Καμμένη. Η πιο πρόσφατη έκρηξη της Σαντορίνης ήταν το 1950, στην Νέα Καμμένη. Η έκρηξη κράτησε λιγότερο από ένα μήνα. Το αποτέλεσμα της ήταν η δημιουργία ενός θόλου και η παραγωγή ροή λάβας.

ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΜΑΟΥΝΑ ΛΟΑ

Το Μάουνα Λόα, που σημαίνει «Μακρύ Βουνό” είναι το μεγαλύτερο ενεργό ηφαίστειο στον κόσμο। Οι μεγάλες του πλαγιές καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος από το νησί της Χαβάης και το ύψος του φτάνει τα 4170 μέτρα επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας। Ο κρατήρας του ηφαιστείου, που ονομάζεται Μοκουαβέοβεο, καλύπτει 10 τετραγωνικά χιλιόμετρα και έχει βάθος 180 μέτρα. Το τεράστιο αυτό ηφαίστειο μπορεί να εκραγεί οποιαδήποτε στιγμή. Η τελευταία μεγάλη έκρηξη συνέβη το 1984, ενώ το 1988 ολόκληρο το Μάουνα Λόα μούγκρισε δυνατά.

ΤΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΓΕΝΗ ΝΗΣΙΑΤο Μάουνα Λόα είναι το ένα από τα δυο ενεργά ηφαίστεια της Χαβάης, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο νησιωτικό συγκρότημα στο βόρειο Ειρηνικό ωκεανό. Τα υπόλοιπα νησιά του συγκροτήματος είναι κορυφές παλιών σβησμένων ηφαιστείων.
ΕΝΑ ΝΕΟ ΝΗΣΙΌλα τα νησιωτικά ηφαίστεια της Χαβάης διαμορφώθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Ο πυθμένας του ωκεανού μετακινείται αργά επάνω στο πυρακτωμένο μανδύα της Γης, που περιέχει λιωμένα πετρώματα. Από τα ορύγματα ξεπηδάει λάβα επάνω στο θαλάσσιο πυθμένα. Στο πέρασμα χιλιάδων χρόνων τα διαδοχικά στρώματα της λάβας σχηματίζουν ένα υποθαλάσσιο βουνό με μακριές πλαγιές. Αυτό το είδος ηφαίστειου ονομάζεται ασπίδα, εξαιτίας του σχήματός του. Το Μάουνα Λόα διαμορφώθηκε μ’ αυτό τον τρόπο και συνέχισε να μεγαλώνει ώσπου ξεπήδησε από τη θάλασσα, κάπου πριν από 500.000 χιλιάδες χρόνια.
ΕΝΑ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΤο ύψος του Μάουνα Λόα ξεπερνά τα 9000 μέτρα, εάν μετρηθεί από τον πυθμένα του ωκεανού। Είναι δηλαδή υψηλότερο από το Έβερεστ. Ωστόσο οι επιστήμονες πιστεύουν ότι βρίσκεται κοντά στο τέλος της ανάπτυξής του. Κάθε χρόνο μετακινείται κατά 10 εκατοστά πέρα από το θερμό όρυγμα.Εκεί κοντά βρίσκεται ένα νεότερο ενεργό ηφαίστειο, το Κιλαουέα, κι ένα τρίτο, το Λοΐχι, αναπτύσσεται κάτω από τη θάλασσα, στα νότια. Συνήθως μπορεί κανείς να παρατηρήσει ακίνδυνα τις μόνιμες αλλά λιγότερο ισχυρές εκρήξεις του Κιλαουέα.

Η ΕΚΡΗΞΗΚατά μέσο όρο, το Μάουνα Λόα εκρήγνυται κάθε τέσσερα χρόνια। Το 1935, μια μεγάλη έκρηξη, δημιούργησε ένα ποτάμι λάβας που ξεχύθηκε προς τη μεγαλύτερη πόλη του νησιού, το Χίλο, κάπου 50 χιλιόμετρα μακριά. Η πολεμική αεροπορία των Η.Π.Α. βομβάρδισε την κοίτη της λάβας προκειμένου να διαφυλάξει την πόλη. Το 1950, μία ρωγμή μήκους 20 χιλιομέτρων ξέβρασε κι άλλη λάβα. Συνέχισε να χύνεται για 23 ημέρες και κατέστρεψε ένα μικρό χωριό. Μια άλλη έκρηξη το 1984, απείλησε και πάλι τους κατοίκους του Χίλο. Αυτή τη φορά η λάβα της πρώτης ημέρας κάλυψε μια διαδρομή 15 χιλιομέτρων. Ο πυρακτωμένος ποταμός άλλαξε πορεία λίγο πιο έξω από την πόλη.

Η ΖΩΗ ΜΕ ΤΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΤο Μάουνα Λόα αποτελεί ένα μεγαλειώδες παράδειγμα της φυσικής δύναμης της Γης. Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τις εκρήξεις των ηφαιστείων αλλά μπορούμε να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτά και να πάρουμε τα μέτρα μας για τις επικίνδυνες καταστάσεις. Στη Χαβάη έχουν χτιστεί φράγματα που εκτρέπουν τη ροή της λάβας από τα χωριά. Επιπλέον οι επιστήμονες καταβάλλουν προσπάθειες προκειμένου να προβλέπουν έγκαιρα το χρόνο των εκρήξεων.

ΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

1। Νεβάντο Ντελ Ρουίζ (Κολομβία) 5.321 19912. Πελέε (Μαρτινίκα) 1.397 19933. Κρακατάου (Ινδονησία) 813 20014. Ταμπόρα (Ινδονησία) 2.850 19675. Ουνζέν (Ιαπωνία) 1.500 19966. Λακαγκιγκάρ (Ισλανδία) 1.725 19987. Κελούτ (Ινδονησία) 1.731 19908. Βεζούβιος (Ιταλία) 1.281 19449. Αίτνα (Ιταλία) 3.350 200310.Στρόμπολι 926 200311.Σαντορίνη (Ελλάδα) 367 195012.Μέθανα (Ελλάδα) 760 258 π.χ.13.Μήλος (Ελλάδα) 751 140 μ.χ.14.Νίσυρος (Ελλάδα) 698 188815.Γυαλί (Ελλάδα) 176 Άγνωστο16.Κως (Ελλάδα) 430 Άγνωστο17.Νοβαρούπτα (Αλάσκα-ΗΠΑ) 841 191218.Λάσεν Πικ (Καλιφόρνια-ΗΠΑ) 3.187 1914-1917
19.Μάουντ Σεντ Έλενς 2.549 1980-198620.Κιλαουέα (Χαβάη-ΗΠΑ) 1.222 200321.Μαούνα Λόα (Χαβάη-ΗΠΑ) 4.170 1984 22.Πινατούμπο (Φιλιππίνες) 1.486 199123.Σάουφριρ (Μονσεράτ) 915 199524.Παρικουτίν (Μεξικό) 424 194325.Ποποκατεπέτλ (Μεξικό) 5.426 200326.Χαϊμέϊ (Ισλανδία) 279 197327.Κιλιμάντζαρο (Τανζανία) 5.895 Άγνωστο28.Φούτζι (Ιαπωνία) 3.776 170829.Ερεμπούς (Ανταρκτική) 3.794 2003
30.Όγιος Ντελ Σαλάντο Νεβάντος 6.887 Άγνωστο

Ηφαίστεια εν δράση

Η ιστοσελίδα αυτή δημιουργήθηκε για αυτούς που αγαπούν τα ηφαίστεια.