Ο ΚΑΙΡΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Δευτέρα 17 Μαΐου 2010

Στρωματοηφαίστεια

Τα στρωματοηφαίστεια (stratovolcanoes) γνωστά και ως σύνθετα ηφαίστεια (composite volcanoes) είναι τα πιο εντυπωσιακά αλλά και τα πιο επικίνδυνα. Το σχήμα τους είναι κωνικό, με τις χαμηλότερες πλευρές να είναι ομαλές και να γίνονται απότομες προς την κορυφή, όπου συνήθως βρίσκεται ένας απροσδόκητα μικρός κρατήρας. Κλασικά παραδείγματα στρωματοηφαιστείων είναι τα πολύ γνωστά ηφαίστεια Fuji (Ιαπωνία), Mayon (Φιλιππίνες), Agua (Γουατεμάλα) κ.ά.
Εντούτοις, σε πολλά στρωματοηφαίστεια το σχήμα δεν είναι τόσο συμμετρικό όπως στα κλασικά παραδείγματα, κυρίως λόγω των μεγάλων διαφορών στην ηφαιστειακή δράση και τη σύστασή τους. Έτσι πολλά έχουν πολλαπλά ηφαιστειακά κέντρα ή καλδέρα ή ίσως να λείπει η μία πλευρά τους λόγω μιας πλευρικής έκρηξης (πχ. Αγία Ελένη, ΗΠΑ).




Το στρωματοηφαίστειο Mayon (Φιλιππίνες, 1968). Είναι από τα κλασικότερα στρωματοηφαίστεια με το χαρακτηριστικό κωνικό σχήμα, τις απότομες πλευρές και μικρό κρατήρα στην κορυφή. Η συμμετρική μορφή του οφείλεται στο ότι οι εκρήξεις περιορίζονται μόνο στον κεντρικό πόρο που καταλήγει στον κρατήρα του ηφαιστείου. Είναι το πιο ενεργό ηφαίστειο των Φιλιππίνων. Photo: Fredrickson K.
Το στρωματοηφαίστειο Fuji (Ιαπωνία, 1995). Είναι το γνωστότερο ηφαίστειο της Ιαπωνίας. Έχει ύψος 3776 m και ο κρατήρας του έχει διάμετρο 700 m. Photo: Pierson T.
Το στρωματοηφαίστειο Agua (Γουατεμάλα, 1994). Έχει ύψος 3752 m και εμφανίζει το κλασικό συμμετρικό κωνικό σχήμα. Είναι ένα από τα πολλά στρωματοηφαίστεια της Κεντρικής Αμερικής που δημιουργήθηκαν από την κατάδυση της πλάκας Cocos. Photo: O Meara S.




Το στρωματοηφαίστειο Popocatepetl (Μεξικό, 1994). Υψώνεται στα 3200 m πάνω από την πόλη του Μεξικού που φαίνεται στα δεξιά. Το όνομά του στη γλώσσα των Αζτέκων σημαίνει "βουνό που καπνίζει". Photo: Cenapred.
Το στρωματοηφαίστειο Semeru (Ινδονησία). Είναι το ψηλότερο βουνό της Ιάβας με ύψος 3676 m. Κάνει συχνές μικρές εκρήξεις, αλλά και μεγάλες που παράγουν πυροκλαστικές ροές και λαχάρ. Photo: Pfeiffer T.
Το στρωματοηφαίστειο Kliuchevskoi (χερσόνησος Kamchatka). Έχει ύψος 4835 m και είναι από τα νεότερα και πιο ενεργά ηφαίστεια της Kamchatka που σχηματίστηκαν στα τελευταία 6000 έτη. Photo: Doubik Y.


Τα μέρη ενός στρωματοηφαιστείου.
Η κλασική δομή ενός στρωματοηφαιστείου, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα, είναι στρωματόμορφη και αποτελείται από εναλλαγές από ροές λάβας (lava flows), αποθέσεις πτώσης τέφρας (airfall tephra), πυροκλαστικές ροές (pyroclastic flows), λασπορεύματα (λαχάρ) (mudflows, lahars) και/ή ροές συντριμμάτων (debris flows).
Η σύσταση των ηφαιστειακών προϊόντων μπορεί να ποικίλει από ρυολιθική έως βασαλτική στο ίδιο ηφαίστειο, όμως η μέση σύσταση ενός στρωματοηφαιστείου είναι γενικά ανδεσιτική. Τα στρωματοηφαίστεια των νησιωτικών τόξων τείνουν να είναι βασικότερα από τα αντίστοιχα των ηφαιστειακών τόξων. Η ποικιλομορφία αυτή φαίνεται πχ. στα ηφαίστεια Fuji και Αίτνα που αποτελούνται από βασαλτικές λάβες, ενώ το ηφαίστειο Rainier αποτελείται από ανδεσιτικές λάβες, το ηφαίστειο Αγία Ελένη από ανδεσιτικά έως δακιτικά πυροκλαστικά και το ηφαίστειο Lassen από δακιτικούς θόλους λάβας.
Τα στρωματοηφαίστεια σχηματίζονται κυρίως στα περιθώρια σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών, όπου η μία πλάκα καταδύεται κάτω από μία γειτονική της. Σχετικά παραδείγματα βρίσκουμε σε πολλές περιοχές της Γης με κυριότερη την περιοχή γύρω από τον Ειρηνικό ωκεανό, γνωστή ως δακτύλιος της φωτιάς. Ο δακτύλιος της φωτιάς σχηματίζει στρωματοηφαίστεια στην Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες στα ανατολικά, στα Αλεούτια νησιά στα βόρεια, στα όρη Cascade στη Βόρεια Αμερική και στην μεγάλη οροσειρά των Ανδεων στη νότια Αμερική.


Στρωματοηφαίστεια στον Ισημερινό. Στο πάνω μέρος της δορυφορικής φωτογραφίας διακρίνεται η πόλη Otavalo, με ρόζ χρώμα, η οποία περιβάλλεται από τρία στρωματοηφαίστεια στην οροσειρά των Ανδεων. Αυτά είναι τα Mojanda (πάνω αριστερά), Imabura (πάνω δεξιά) και Cusin. Ο κρατήρας του ηφαιστείου Mojanda έχει μετατραπεί σε λίμνη. Photo: NASA.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα των περισσότερων στρωματοηφαιστείων χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά ισχυρές Πλινιακές εκρήξεις. Αυτές είναι πολύ επικίνδυνες διότι παράγουν φονικές πυροκλαστικές ροές, οι οποίες αποτελούνται από υπέρθερμα ηφαιστειακά υλικά και τοξικά αέρια και κατεβαίνουν τις πλαγιές του ηφαιστείου με ταχύτητες που υπερβαίνουν τα 100 km/hr. Τα στρωματοηφαίστεια όπως και τα ασπιδόμορφα ηφαίστεια χαρακτηρίζονται από αλλεπάλληλες εκρήξεις, διαφέρουν όμως μεταξύ τους στο ότι τα στρωματοηφαίστεια εκρήγνυνται σποραδικότερα και έχουν διαστήματα ηρεμίας μεταξύ των εκρήξεων της τάξης εκατοντάδων ετών. Τα περισσότερα στρωματοηφαίστεια του κόσμου έχουν ηλικία <100.000 ετών, αν και κάποια (πχ. Rainier, ΗΠΑ) μπορεί να είναι παλαιότερα από 1.000.000 έτη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου