Το ηφαίστειο της αγίας Ελένης

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης (Mount St. Helens) το 1980 είναι η καλύτερα μελετημένη ηφαιστειακή έκρηξη στον εικοστό αιώνα. Ο περισσότερος κόσμος δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μία τέτοια βίαιη εκδήλωση ηφαιστειότητας θα συνέβαινε στις ΗΠΑ. Εντούτοις οι ηφαιστειολόγοι ήταν ενήμεροι και περίμεναν τον επερχόμενο κίνδυνο. Μήνες πριν την έκρηξη, η Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (U.S. Geological Survey, USGS) εγκατέστησε στο Vancouver του Washington το επιχειρησιακό κέντρο παρακολούθησης του ηφαιστείου.
Το πρωί της 18ης Μαΐου 1980 ο ηφαιστειολόγος David Johnston κατασκήνωνε στο Coldwater Ridge σε μικρή απόσταση από το όρος της Αγίας Ελένης, όταν συνέβη η έκρηξη. Στις 8.32 πμ. ο Johnston αναφώνησε στον ασύρματο προς τη βάση της USGS "Vancouver, Vancouver αυτό είναι!". Αυτά ήταν και τα τελευταία του λόγια. Η επακόλουθη έκρηξη ισοπέδωσε τη βόρεια πλαγιά του ηφαιστείου, σκοτώνοντας τον Johnston και άλλους 56 ανθρώπους.
Την ίδια ώρα οι γεωλόγοι Keith και Dorothy Stoffel πετούσαν με ένα μικρό αεροπλάνο μόλις 400 m από την κορυφή του βουνού της Αγίας Ελένης. Από εκείνο το σημείο έγιναν μάρτυρες μίας από τις μεγαλύτερες κατολισθήσεις στην ιστορία. Δευτερόλεπτα αργότερα, μία τεράστια έκρηξη ανατίναξε τη βόρεια πλευρά του ηφαιστείου προς την κατεύθυνση του Coldwater Ridge και Spirit Lake. Η έκρηξη δημιούργησε ένα στροβιλώδες νέφος συνοδευόμενο από πολλούς κεραυνούς που ανέβηκε σε ύψος χιλιάδων μέτρων. Το νέφος εξαπλώθηκε γρήγορα προς την πλευρά του αεροπλάνου, το οποίο μόλις και κατάφερε να σωθεί κάνοντας στροφή προς το νότο.

Αίτνα

Η Αίτνα εξερράγη κατά τη διάρκεια της νύχτας και ποτάμια λάβας κυλούσαν επί πέντε ώρες στις παρυφές του ηφαιστείου, όπως μετέδωσε το ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων Ansa.
Οι πίδακες της λάβας έφταναν σε ύψος και 200 μέτρων από τον κρατήρα της Αίτνας, όπως ανέφεραν αυτόπτες μάρτυρες, προσθέτοντας ότι τουλάχιστον δύο ποτάμια λάβας κατευθύνθηκαν προς τους πρόποδες του ηφαιστείου, αλλά σε ακατοίκητες περιοχές.
Υπενθυμίζεται ότι η Αίτνα είχε εκραγεί και πάλι στις 29 Μαρτίου, ενώ τον περασμένο Δεκέμβριο το αεροδρόμιο της Κατάνια, στη Σικελία, έκλεινε τις νύχτες επί 15 ημέρες λόγω της πτώσης ηφαιστειακής τέφρας από την Αιτνα, που έχει υψόμετρο 3.295 μέτρων. Η τελευταία μεγάλη και θεαματική έκρηξη του ηφαίστειου ήταν το καλοκαίρι του 2001.

Αίτνα

Στην Αίτνα σημειώνεται τις τελευταίες ημέρες μια ανησυχητική δραστηριότητα με την έκχυση μικρής ποσότητας λάβας και καπνού, κάτι που προς το παρόν δεν εγκυμονεί κινδύνους για τους κατοίκους των γύρω από το ηφαίστειο περιοχών. Το αεροδρόμιο της Κατάνης θα παραμείνει πάντως κλειστό έως τις 07.30 την Τρίτη για προληπτικούς λόγους ασφαλείας που σχετίζονται με την καλή ορατότητα των πιλότων και η οποία ενδεχομένως να παρεμποδίζεται από τη δράση του ηφαιστείου", αναφέρεται στην ανακοίνωση του αεροδρομίου στο διαδίκτυο. Η Αίτνα (3.295 μέτρα) είναι το υψηλότερο εν ενεργεία ηφαίστειο στην Ευρώπη. Η τελευταία έκρηξή της σημειώθηκε τον Ιούλιο του 2006.

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας αποδεικνύεται ότι ήταν πολύ μεγαλύτερη

Ανακαλύφθηκαν, επίσης, αποθέσεις στάχτης και ελαφρόπετρας, πάχους από 10 έως και 80 μέτρα να καλύπτουν το βυθό σε ακτίνα 20-30 χιλιομέτρων από το νησί σε όλες τις κατευθύνσεις. Η τέφρα πιθανώς θα είχε βυθίσει ένα μεγάλο μέρος της Μεσογείου στο σκοτάδι, και το επερχόμενο τσουνάμι θα είχε καταστρέψει τα τοπικά λιμάνια.
Μια έρευνα γύρω από νησιώτικο τόξο της Σαντορίνης παρουσιάζει ηφαιστειακή ελαφρόπετρα σε ένα βάθος 80 μέτρων καλύπτοντας το ωκεάνιο βυθό για 2030 χιλιόμετρα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Μια κολοσσιαία κλίμακα
Εξετάζοντας την ηχώ από τις ηφαιστειακές αποθέσεις στον ωκεάνιο φλοιό, οι ερευνητές έδειξαν ότι η έκρηξη της Θήρας πριν 3.600 έτη μπορεί να είχε διασκορπίσει 60 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος από τον κρατήρα του ηφαιστείου.
"Οι αποθέσεις αυτές αλλάζουν τις απόψεις μας για τον συνολικό όγκο του υλικού που εκτινάχθηκε στη μινωική έκρηξη", σχολιάζει ο ηφαιστειολόγος Haraldur Sigurdsson του Πανεπιστημίου του Ρόουντ Αϊλαντ, επικεφαλής της μελέτης.
Το 1991, ο Sigurdsson είχε εκτιμήσει ότι η έκρηξη απελευθέρωσε 39 κυβικά χιλιόμετρα πέτρας και μάγματος, βασιζόμενος στις αποθέσεις που διακρίνονται ακόμα στο έδαφος της Σαντορίνης.
Η Σαντορίνη
Τώρα, οι αποθέσεις στο βυθό γύρω από το νησί δείχνουν ότι ο πραγματικός όγκος του υλικού ήταν 60 κυβικά χιλιόμετρα. Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη στην ανθρώπινη ιστορία, έπειτα από την έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815, στην οποία εκτινάχθηκαν γύρω στα 100 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος.
Η έκρηξη της Σαντορίνης ήταν τεράστια μπροστά σε αυτή της Κρακατόας στην Ινδονησία το 1883, που εκτίναξε περίπου 25 κυβικά χλμ λειωμένων βράχου, τέφρας και ελαφρόπετρας το 1883, ενώ σκοτώθηκαν 40.000 κάτοικοι της Ιάβας και της Σουμάτρας σε λίγες μόνο ώρες. Η έκρηξη εκείνη προκάλεσε τσουνάμι άνω των 30 μέτρων, ενώ το πυροκλαστικό κύμα - ένα κινούμενο μέτωπο από υπέρθερμη τέφρα και άλλα ηφαίστειακά υλικά - διένυσε απόσταση 40 χιλιομέτρων στην επιφάνεια της θάλασσας, σάρωσε τα γειτονικά νησιά και σκότωσε ακόμα 1.000 άτομα.
Έτσι, οι επιπτώσεις από την έκρηξη της Σαντορίνης πρέπει να ήταν πολύ ισχυρότερες και εκτεταμένες, εκτιμούν τώρα οι γεωλόγοι, ενώ η ενεργοποίηση του ηφαιστείου προκάλεσε την κατάρρευση του νησιού και τη δημιουργία μιας καλδέρας - η σημερινή Σαντορίνη δεν είναι παρά το χείλος του κρατήρα πριν από την έκρηξη.
Θανάσιμο τσουνάμι
Μια έκρηξη του μεγέθους της Θήρας θα είχε δραματικές επιπτώσεις στους ανθρώπους που ζούσαν στην περιοχή. Κανένας οργανισμός δεν βρέθηκε στην περιοχή Ακρωτήρι, η οποία θάφτηκε μέσα στην τέφρα με παρόμοιο τρόπο όπως η ρωμαϊκή Πομπηία. Η πόλη αυτή όμως είχε εκκενωθεί εκ των προτέρων.
Όμως τα τότε γιγαντιαία κύματα από την έκρηξη θα είχαν καταστρέψει τα λιμάνια και τις παράκτιες περιοχές. Έχουν βρεθεί στην Κρήτη και τη δυτική ακτή της Τουρκίας αποθέσεις από το τσουνάμι που ακολούθησε.
Κατά τη διάρκεια της πτώσης της ραδιενεργού τέφρας μια έκταση τουλάχιστον 300.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, θα είχε βυθιστεί στο ολικό σκοτάδι, λένε οι ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Νήσου Ρόδου (Ρόουντ Αϊλαντ) στις ΗΠΑ και το ελληνικό κέντρο για τη θαλάσσια έρευνα. Το θείο που θα είχε σκορπιστεί στην ατμόσφαιρα θα είχε διαμορφωθεί σε σταγονίδια, προκαλώντας μια σημαντική ψύξη της γήινης επιφάνειας.
Η διάδοση του κύματος μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας έγινε σε όλη σχεδόν τη Μεσόγειο
Μερικοί επιστήμονες έχουν προτείνει ότι η έκρηξη μπορεί να συνδεθεί με την πτώση του πολιτισμού των Μινωϊτών, έναν αρχαίο ναυτικό πολιτισμό που ζούσε στην κοντινή με την Θήρα Κρήτη. Άλλοι πάλι έχουν προσπαθήσει ακόμη και να συνδέσουν το γεγονός με τη θρυλική εξαφάνιση της νήσου Ατλαντίδας. Ωστόσο, η τελευταία μελέτη δεν απαντά σε αυτό το πολύχρονο ερώτημα του κατά πόσο η θηραϊκή έκρηξη κατέστρεψε το μινωικό πολιτισμό, που ήκμασε την Εποχή του Χαλκού.
Η έκρηξη εκείνη έχει ονομαστεί "το πιο διάσημο γεγονός του Αιγαίου πριν από την πτώση της Τροίας".
Σε μια ηλεκτρονική προσομοίωση, στην οποία συμμετείχαν Έλληνες επιστήμονες του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών μαζί με τον καθηγητή Floyd Mckoy του Πανεπιστημίου της Χαβάης, βρήκαν ότι ένα τσουνάμι κατέστρεψε τα παράλια του μινωικού πολιτισμού και το γιγάντιο κύμα του έφτανε σε ύψος μέχρι τα 30 μέτρα.
Τον 17ο αιώνα, περίπου στα 1630 π.X., έγινε μια κολοσσιαία έκρηξη στο ηφαίστειο της Θήρας - μία από τις μεγαλύτερες που γνώρισε η ανθρωπότητα - που είχε καταλυτικές συνέπειες για την εξέλιξη των πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου. Στο συμπέρασμα αυτό οδηγήθηκαν οι ερευνητές μετά από ηφαιστειακές και αρχαιολογικές παρατηρήσεις, αλλά και από τη σύγκριση με μια παρόμοια - ως προς τη φύση και το μέγεθος- ηφαιστειακή έκρηξη, του 1883, στην Kρακατόα, για την οποία διαθέτουμε επιστημονικές ενδείξεις. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω λέμε σήμερα πως επρόκειτο για μια έκρηξη μεγέθους 7 σε οκταβάθμια κλίμακα.
Μία από τις συνέπειες που συνόδευσαν το φαινόμενο ήταν η γέννηση ενός μεγάλου τσουνάμι, αυτού που χτύπησε τον μινωικό πολιτισμό. Για πάρα πολλά χρόνια η ύπαρξη του συγκεκριμένου τσουνάμι ήταν μόνο μια υπόθεση. Όμως, πλέον γεωλογικές μαρτυρίες, και συγκεκριμένα η ανακάλυψη στρώματος θαλάσσιας άμμου που υπήρχε στον βυθό και παρατέθηκε από το τσουνάμι στις παράκτιες περιοχές του Aιγαίου (πάχους 8-10 εκατοστά στη Bόρεια Kρήτη και τη NΔ Tουρκία), επιβεβαίωσαν τη θεωρία του τσουνάμι.
Δύο πιθανά σενάρια για τη γένεση του κύματος
Για να εξεταστεί η πιθανή επίδρασή του τσουνάμι στους γειτονικούς πολιτισμούς, η ομάδα των ερευνητών κατέληξε σε δύο πιθανά σενάρια για τη γέννηση του που έπληξε το μινωικό πολιτισμό.
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το κύμα προκλήθηκε από πυροκλαστικές ροές. Λίγα λεπτά μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, ένα υπέρθερμο μείγμα ηφαιστειακής τέφρας, αερίων και υδρατμών σχημάτισε μια μάζα που κύλησε σαν ποτάμι από τις πλαγιές του ηφαιστειακού κώνου εισχωρώντας ταχύτατα στη θάλασσα. Ο όγκος του ήταν 30 κυβικά χιλιόμετρα και το πάχος του 50 μέτρα. Η ταχύτητα με την οποία κινούνταν ήταν 170 μέτρα ανά δευτερόλεπτο, ενώ μέσα σε περίπου 10 λεπτά υπολογίζεται πως «περπάτησε» 40 χιλιόμετρα θαλάσσιας έκτασης.
Όπως ήταν φυσικό, το νερό συμπιέστηκε από τη μάζα, με αποτέλεσμα να προκληθεί τσουνάμι που κατέφτασε στις ακτές της Kρήτης έχοντας μέγιστο ύψος τα 30 μέτρα.
Ένα δεύτερο σενάριο υποστηρίζει πως το κύμα που είδαν οι Mινωίτες να κατασπαράζει τις περιουσίες τους ήρθε ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του ηφαιστειακού κώνου, γεγονός που συνοδεύτηκε από εφόρμηση νερού με αποτέλεσμα τη δημιουργία τσουνάμι. Σε αυτή την περίπτωση, οι επιστήμονες κατέληξαν πως το ψηλότερο κύμα θα πρέπει να έφτανε τα 17 μέτρα.
Tα κύματα αυτά προφανώς προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές στον μινωικό πολιτισμό. Πρέπει να διέλυσαν εγκαταστάσεις του στόλου, να εξαφάνισαν αποθήκες και άλλα κτίσματα κατά μήκος της ακτογραμμής και σε βάθος μερικών χιλιομέτρων.
Υδροθερμικά φρεάτια σε μεγάλα βάθη
Βακτήρια σαν ίνες κόκκινου και λευκού χρώματος γύρω από μια υδροθερμική πηγή
Η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε, επίσης, μια υδροθερμική διέξοδο στον κρατήρα του κοντινού Κολούμπο, ένα μικρό υποβρύχιο ηφαίστειο που βρέθηκε ακριβώς βόρειο-ανατολικά της Θήρας. Σε μεγάλη έκταση γύρω από το ηφαίστειο, τα υποβρύχια ρομπότ εντόπισαν άγνωστα μέχρι σήμερα υδροθερμικά φρεάτια, σχηματισμούς σαν καμινάδες από τις οποίες αναβλύζει καυτό νερό με διαλυμένα μεταλλικά στοιχεία. Η θερμοκρασία του νερού ανέρχεται στους 220 βαθμούς Κελσίου.
"Αυτό που μας λέει η υδροθερμική διέξοδος είναι ότι το Κολούμπο έχει ένα πολύ ενεργό γεωθερμικό σύστημα κάτω από αυτό", λέει ο Steven Carey του πανεπιστημίου της Ρόδου, ΗΠΑ, κι ένας συντάκτης της μελέτης. "Πρέπει να έχετε πολλή θερμότητα για να υπάρχει αυτό το είδος του υδροθερμικού συστήματος"
Οι ακραίες θερμοκρασίες και το ασυνήθιστο περιβάλλον τέτοιων διεξόδων προσελκύουν συνήθως πολύ εξειδικευμένες μορφές ζωής.
Το Κολούμπο φιλοξενεί ένα σπάνιο και παράξενο οικοσύστημα γιατί τα υδροθερμικά φρεάτια είναι γεμάτα με μακρόστενα βακτηρίδια σαν νημάτια, που τους δίνουν την εμφάνιση των "τριχωτών κτηνών, όπως τα τριχωτά μαμούθ", λένε οι ερευνητές. Ακόμα και ο πυθμένας του κρατήρα είναι καλυμμένος από ένα στρώμα κοκκινωπών βακτηρίων πάχους οκτώ εκατοστών. Πρόκειται για πρωτόγονους μικροοργανισμούς που μεταβολίζουν ανόργανα θρεπτικά συστατικά και, σε αντίθεση με τους περισσότερους ζωντανούς οργανισμούς, δεν εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τον ήλιο για την επιβίωσή τους.
"Η υψηλή θερμοκρασία των φρεατίων μας δείχνει ότι το ηφαίστειο είναι ζωντανό και υγιές και ότι υπάρχει μάγμα κάτω από την επιφάνεια", αναφέρει ο Steven Carey.
Η αποστολή, στην οποία συμμετείχε το ελληνικό ερευνητικό σκάφος Αιγαίο, χρηματοδοτήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του από το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών.
Δείτε και τα σχετικά άρθρα
Η ηφαιστειακή έκρηξη στη Θήρα πιο ισχυρή και από την έκρηξη του Kρακατόα
Η έκρηξη του ηφαιστείου της Κρακατόα το 1883 προκάλεσε ψύξη για δεκαετίες
Νέα στοιχεία δείχνουν ότι ο μινωικός πολιτισμός είναι πιο παλιός

Το ηφαίστειο της Κω

Μέχρι το 2003, το υπερηφαίστειο δεν ήταν ένας επιστημονικός όρος που χρησιμοποιούσαν οι ηφαιστειολόγοι. Συνήθως οι επιστήμονες προτιμούσαν τις περισσότερες φορές τον όρο μεγακαλντέρα. Ωστόσο τον τελευταίο καιρό είδαμε ότι και ο όρος αυτός δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε ηφαίστεια τεραστίων διαστάσεων που απαντώνται σε ορισμένα μέρη της Γης. Τα υπερηφαίστεια είναι σχετικά νέα στην επιστήμη. Έτσι πρόσφατα μετά τις τελευταίες ανακαλύψεις η επιστημονική κοινότητα έθεσε κάποιες προδιαγραφές που πρέπει να τηρεί ένα υπερηφαίστειο. Όμως τι είναι ένα υπερηφαίστειο; Ένα υπερηφαίστειο είναι ένα ηφαίστειο, ικανό να δώσει ηφαιστειακή έκρηξη, η οποία μπορεί να εκτινάξει υλικό περισσότερο από 1.000 κυβικά χιλιόμετρα (240 κυβικά μίλια), και η οποία είναι χιλιάδες φόρες περισσότερη από τις ιστορικές ηφαιστειακές εκρήξεις. Ένα υπερηφαίστειο δηλαδή εκτινάσσει περισσότερο από 1 τρισεκατομμύριο τόνους ηφαιστειακού υλικού όταν εκρήγνυται και μπορεί να καλύψει μια ολόκληρη ήπειρο από τέφρα. Μια έκρηξη του είναι περίπου 30 φορές ισχυρότερη από την ηφαιστειακή έκρηξη που εμφανίστηκε στο Κρακατόα της Ινδονησίας. Οι εκρήξεις των υπερηφαιστείων μετρούνται με έναν ηφαιστειακό δείκτη Explosivity 8 (vei-8) και αφορά κολοσσιαία γεγονότα που ρίχνουν έξω από τον κρατήρα τεράστιες ποσότητες από ηφαιστειακό υλικό. Οι Vei-7 ή 8 εκρήξεις είναι τόσο ισχυρές που διαμορφώνουν συχνά κυκλικές καλντέρες αντί των απλών κώνων επειδή η προς τα κάτω απόσυρση του μάγματος αναγκάζει την επικαλυπτόμενη μάζα να καταρρεύσει και να γεμίσει την κενή αίθουσα μάγματος που βρίσκεται από κάτω.Όλοι γνωρίζουμε ότι πριν από 161.000 χρόνια από σήμερα, έγινε μια τεράστια έκρηξη στον υποθαλάσσιο χώρο της Κω που ξεκίνησε από ένα μεγάλο ηφαίστειο που βρισκόταν μεταξύ Γυαλί-Κω και Νισύρου. Το συγκεκριμένο ηφαίστειο τίναξε στον αέρα 240 δισεκατομμύρια τόνους λιωμένο πέτρωμα και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της Κω, με στρώματα ελαφρόπετρας και ηφαιστειακής στάχτης πάχους δεκάδων μέτρων. Την εποχή εκείνη το Γυαλί και η Στρογγυλή δεν υπήρχαν, ενώ η Νίσυρος ήταν ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο που πιθανά μόνο η κορυφή του βρισκόταν πάνω από τη θάλασσα. Όμως, το ηφαίστειο της Κω δεν ήταν υπερηφαίστειο: Η έκρηξη ήταν πάρα πολύ μεγάλη, έδωσε καλντέρα σαν αυτή ενός υπερηφαιστείου όμως τίναξε στον αέρα 240 δισεκατομμύρια τόνους και ήταν κατά πολύ λιγότερο από το 1 τρισεκατομμύριο τόνους ηφαιστειακού υλικού που ορίζουν οι νέες προδιαγραφές. Θα μπορούσε να θεωρηθεί το ηφαίστειο της Κω σαν μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ υπερηφαιστείου και ενός πάρα πολύ μεγάλου ηφαιστείου. Ένα υπερηφαίστειο είναι η ισχυρότερη γνωστή καταστρεπτική δύναμη στον πλανήτη. Μόνο αστεροειδή ή άλλα κοσμικά γεγονότα είναι πιο ισχυρά και μπορούν να υπερβούν το μέγεθός τους. Η διαφορά μεταξύ των ηφαιστείων και υπερηφαιστείων έγκειται στον τρόπο με τον οποίο το μάγμα ανέρχεται στην επιφάνεια. Σε ένα κανονικό ηφαίστειο, μια λεπτή δεξαμενή μάγματος οδηγεί σε έναν υψωμένο κώνο, με ένα σχετικά λεπτό στρώμα βράχου που προστατεύει το μάγμα από την επιφάνεια. Όταν αυξάνεται η πίεση από κάτω αυτό το ενισχύει αρκετά, με αποτέλεσμα το μάγμα να εξέρχεται προς τα πάνω. Σε ένα υπερηφαίστειο, το μάγμα εμφανίζεται κοντά στην επιφάνεια, αλλά μια μεγάλη μάζα του βράχου το αποτρέπει από την έξοδο. Αυτός ο βράχος διαμορφώνει την μελλοντική καλντέρα. Κατά τη διάρκεια των εκατοντάδων χιλιάδων των ετών, το μάγμα από κάτω ενισχύεται σε υλικό που συσσωρεύεται σε μια τεράστια δεξαμενή που ασκεί πίεση στην επιφάνεια. Όταν αυτή η πίεση φθάσει σε ένα κρίσιμο κατώτατο όριο, ανατινάζει ολόκληρη την επιφάνεια και ταυτόχρονα καταβυθίζεται δημιουργώντας την καλντέρα εκτινάσσοντας τις εκατοντάδες των κυβικών χιλιομέτρων της λειωμένης λάβας.Η τελευταία φορά που ένα ηπερηφαίστειο εξερράγη ήταν το Toba της Sumatra περίπου 71.000 έτη πριν. Η τέφρα σκέπασε τον ουρανό και η ανθρωπότητα τότε βρέθηκε κοντά στην εξάλειψη. Οι ανθρωπολόγοι υπολογίζουν ότι μόνο περίπου 5.000 άνθρωποι επέζησαν σαν συνέπεια αυτού του γεγονότος. Ένα άλλο διάσημο υπερηφαίστειο βρίσκεται κάτω από το εθνικό πάρκο Yellowstone, στις ΗΠΑ. Η καλντέρα του είναι περίπου 40-50 χιλιόμετρα. Είναι τόσο μεγάλη ώστε να είναι ορατή από το διάστημα. Το Yellowstone, εκρήγνυται περίπου μιά φορά κάθε 600.000 έτη. Η τελευταία που έδωσε ηφαιστειακή έκρηξη ήταν 630.000 έτη πριν.
Aγαπημένο
Σελιδοδείκτης
Αποστολή με Email
Σχόλια (0)

Γράψε σχόλιο
Πρέπει να συνδεθείς για να στείλεις ένα σχόλιο. Παρακαλώ εγγράψου στον ιστότοπο ως μέλος.
jc_loadUserInfo();

Ποιά είναι τα...ηφαίστεια μας;

Η ηφαιστειακή τέφρα που για ημέρες ολόκληρες έκρυβε τον ήλιο στην Ισλανδία φέρνει ξανά στο φως της δημοσιότητας τα δεκάδες ηφαίστεια που υπάρχουν διάσπαρτα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η πρόσφατη έκρηξη στην Ισλανδία που προκάλεσε μπλακάουτ στα μέσα μαζικής μεταφοράς της Ευρώπης για σχεδόν μία εβδομάδα ήρθε να σπάσει εκατόν ενενήντα χρόνια σιωπής του ηφαιστειακού γίγαντα, αλλά και να γνωστοποιήσει στο κοινό αυτό που οι επιστήμονες γνωρίζουν καλά: ότι μπορεί τα ηφαίστεια της χώρας μας να κοιμούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια, ωστόσο ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξυπνήσουν... Οπως σημειώνουν οι Ελληνες ηφαιστειολόγοι στην «Espresso της Κυριακής», «τα ηφαίστεια δίνουν στοιχεία για τη δράση τους με πρόδρομα φαινόμενα μόλις έναν μήνα πριν από την πλήρη δραστηριότητά τους. Ετσι, κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει το αν και το πότε θα βγουν από τη χειμερία νάρκη τους. Απλώς, τα παρακολουθούμε».Και δεν είναι ούτε ένα ούτε, δύο αλλά τριάντα εννέα τα ηφαίστεια που υπάρχουν στην Ελλάδα. Από αυτά τα πέντε θεωρούνται ιδιαίτερα δραστήρια και γι’ αυτό έχουν μπει στο μικροσκόπιο των επιστημόνων των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τα ηφαίστεια της Μήλου, των Μεθάνων, της Νισύρου, του Σουσακίου και φυσικά της Σαντορίνης, το οποίο έχει τη μεγαλύτερη καλδέρα στον κόσμο με ύψος 300 μέτρων και διάμετρο 11 χιλιομέτρων. Ολα βρίσκονται κατανεμημένα κατά μήκος μιας ζώνης μήκους 450 χιλιομέτρων, η οποία ξεκινά από τον Ισθμό της Κορίνθου και καταλήγει στη Νίσυρο. Η επικινδυνότητα των ηφαιστείων θεωρείται ουσιαστικά μηδενική, με εξαίρεση τη Μήλο, τα Μέθανα, τη Νίσυρο και τη Σαντορίνη, όπου ο κίνδυνος δεν είναι ανύπαρκτος, καθώς παρουσιάζουν σημαντική ηφαιστειακή δραστηριότητα.ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΗ έκρηξη του ηφφαιστείου της Σαντορίνης περί το 1650 π.Χ. θεωρείται από τις μεγαλύτερες σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οπως είναι γνωστό, η έκρηξη αυτή κατέστρεψε βίαια τον μινωικό πολιτισμό, ενώ νεότερες έρευνες έδειξαν ότι το τσουνάμι που προκάλεσε έφτασε μέχρι τις ακτές του σημερινού Ισραήλ, όπου εναπόθεσε στρώμα φερτών υλών με πάχος μεγαλύτερο των 40 εκατοστών. Σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές εκτιμήσεις, η έκρηξη εκτόξευσε στον αέρα 61 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος και πέτρας, απελευθερώνοντας παράλληλα 100 κυβικά χιλιόμετρα τέφρας! Εξίσου ενδεικτικό για το μέγεθος της έκρηξης είναι το γεγονός ότι στάχτη από τη Σαντορίνη εντοπίστηκε στη μακρινή Γροιλανδία, όπως μας πληροφορεί ο αναπληρωτής καθηγητής Ηφαιστειολογίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας Κώστας Κυριακόπουλος.Εκτοτε, στη Σαντορίνη δεν έχει σημειωθεί κάποια νέα έκρηξη αλλά η ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι ιδιαίτερα έντονη. Μάλιστα, ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ Μιχάλης Φυτίκας και η ομάδα του παρακολουθούν το ηφαίστειο σε 24ωρη βάση και συλλέγουν στοιχεία από τον ειδικό σταθμό που έχουν εγκαταστήσει στην «καρδιά» του. Οπως λέει ο ίδιος, «η έκρηξη του ηφαιστείου έχει περίοδο επανάληψης 18 χιλιάδες χρόνια, απ’ ό,τι γνωρίζουμε τουλάχιστον. Εχουν περάσει μόλις 3.500, οπότε για πολλά ακόμη χρόνια δεν πρέπει να ανησυχούμε».ΝΙΣΥΡΟΣΣύμφωνα με τον κ. Φυτίκα, το ηφαίστειο της Νισύρου είναι αρκετά νεότερο από αυτό της Σαντορίνης αλλά εξίσου σημαντικό. Για τον λόγο αυτόν μάλιστα δημιούργησαν παρατηρητήριο, στο οποίο έχουν εγκαταστήσει και δύο σταθμούς που δίνουν καθημερινά στοιχεία για τη δραστηριότητα του ηφαιστείου.Το ηφαίστειο αναδύθηκε από τη θάλασσα πριν από 150 χιλιάδες χρόνια, οικοδομώντας έναν χερσαίο κώνο. Τα επόμενα χρόνια, είχε αρκετά έντονη δραστηριότητα, ενώ η ηφαιστειακή τέφρα κάλυπτε χιλιάδες χιλιόμετρα. Τελευταία φορά που έκανε αισθητή την παρουσία του ήταν το 1873, οπότε και σχηματίστηκε ένας κρατήρας βάθους 7 μέτρων, ενώ το 1933 απλώς «έβηξε» τρομάζοντας τους κατοίκους.Ωστόσο, τον Ιούνιο του 1996 άρχισε να καταγράφεται στο νησί μια ασυνήθιστη μικροσεισμική δραστηριότητα, η οποία για σχεδόν ενάμιση χρόνο αναστάτωνε τους κατοίκους, κυρίως στο χωριό Μανδράκι. Οι επιστήμονες είχαν θορυβηθεί, καθώς εκτιμούσαν ότι το ηφαίστειο ξυπνούσε. Ξαφνικά όμως, η γη σταμάτησε να τρέμει και έκτοτε η περιοχή ηρέμησε...Στη Νίσυρο υπάρχουν πέντε κρατήρες, εκ των οποίων μεγαλύτερος, ο «Στέφανος», όπως τον έχουν ονομάσει οι επιστήμονες, έχει διάμετρο 260 μέτρων και βάθος 30 μέτρων. «Πρόκειται για ένα κοιμώμενο ενεργό ηφαίστειο και θεωρείται το δεύτερο σε σπουδαιότητα από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας» σημειώνει ο καθηγητής.ΣΟΥΣΑΚΙΜόλις 70 χιλιόμετρα από την Αθήνα, στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας, βρίσκεται το ηφαίστειο του Σουσακίου. Οπως μας εξηγεί ο καθηγητής Κώστας Κυριακόπουλος, «είναι ένα ιδιαίτερο ηφαίστειο, καθώς δεν έχει καλδέρα αλλά δεκάδες στόμια (τρύπες), από τα οποία βγαίνουν ατμίδες, που είναι γνωστές και ως μοφέττες. Από τα σπηλαιώματα στο κέντρο του ηφαιστείου αναδύονται αέριες φάσεις με θερμοκρασία που αγγίζει τους 42 βαθμούς Κελσίου, οι οποίες επιδρούν και αλλοιώνουν τα περιβάλλοντα πετρώματα, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται διάφορα ένυδρα δευτερογενή υλικά». Συνεχίζοντας μας λέει: «Στη συγκεκριμένη περιοχή πραγματοποιούμε μετρήσεις αερίων που στοχεύουν στον προσδιορισμό των ηφαιστειολογικών χαρακτηριστικών του ηφαιστείου στον χρόνο και τον χώρο. Πρόσφατες μετρήσεις έδειξαν την ύπαρξη μεθανίου και υδρόθειου σε πολύ μικρές ποσότητες και διοξειδίου του άνθρακα σε ποσοστό που φθάνει το 95%».Η γένεσή του χάνεται στα βάθη των χιλιετηρίδων. Συγκεκριμένα, έχει προσδιοριστεί με γεωχρονολογήσεις σε πετρώματα ότι το ηφαίστειο δραστηριοποιήθηκε πριν από 2,7 εκατομμύρια χρόνια. Μπορεί να μη συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα ηφαίστεια της Ελλάδας, αλλά το γεγονός ότι «κοιμάται ανήσυχα» συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των επιστημόνων.ΜΕΘΑΝΑΗ χερσόνησος των Μεθάνων θεωρείται εξ ολοκλήρου αποτέλεσμα παλαιότερης ηφαιστειακής δραστηριότητας και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη τριάντα περίπου ηφαιστειακών κέντρων. Οπως επισημαίνει ο κ. Κυριακόπουλος, «η ηφαιστειότητα της περιοχής ξεκίνησε πριν από 900.000 χρόνια, ενώ η τελευταία έκρηξη πραγματοποιήθηκε από τον κρατήρα που βρίσκεται δίπλα στo Καμένο Βουνό και σύμφωνα με τις αναφορές του Στράβωνα ανάγεται στο 250 π.Χ. Η λάβα που εκχύθηκε τότε έφτασε μέχρι τη θάλασσα, προεκτείνοντας τη στεριά στο συγκεκριμένο σημείο για μερικά μέτρα. Ο βασικός αυτός κρατήρας έχει 100 μέτρα διάμετρο και 25 μέτρα βάθος». Σύμφωνα με τον ίδιο, σήμερα στο ηφαίστειο των Μεθάνων παρατηρούνται μεταηφαιστειακά φαινόμενα, κυρίως με τη μορφή ατμίδων και θερμών πηγών.ΜΗΛΟΣ«Η ηφαιστειότητα της Μήλου χαρακτηρίζεται από πέντε ηφαιστειακές ενότητες. Η νεότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα εκδηλώθηκε στα ηφαιστειακά κέντρα της Φυριπλάκας και της Τραχήλας» αναφέρει ο κ. Κυριακόπουλος. Οπως επισημαίνει, «μεγάλο μέρος του νησιού καλύπτεται από ηφαιστειακά προϊόντα, όπως λάβες, τόφφους, κίσσηρη και λασπορροές». Χαρακτηριστικό δείγμα του ηφαιστειακού παρελθόντος του νησιού αποτελεί το Σαρακίνικο. «Καλύπτεται από μεγάλες ποσότητες τόφφων και άλλων ιζηματογενών σχηματισμών, ενώ το τοπίο μοιάζει σεληνιακό με περίεργους γεωμορφολογικούς σχηματισμούς και παντελή έλλειψη βλάστησης» αναφέρει ο καθηγητής. Αλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι οι κίτρινες αποχρώσεις των πετρωμάτων στο Παλιοχώρι και στα Θειορυχεία, που προκαλούνται από την ύπαρξη θείου.Ωστόσο, μικρότερα σε μέγεθος και σημασία ηφαίστεια βρίσκονται στη Σκύρο, τη Χίο, τη Θήβα, στον Εβρο, στην Εδεσσα, την Κίμωλο, την Αίγινα, καθώς και στη Βόρεια Εύβοια.Προβλέψιμη η έκρηξη«Η έκρηξη ενός ηφαιστείου μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην ευρύτερη εκρηξιγενή ζώνη, ωστόσο στατιστικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι άλλα φυσικά φαινόμενα, όπως σεισμοί ή πλημμύρες, μπορούν να επιφέρουν περισσότερους θανάτους και ακόμα πιο καταστροφικές συνέπειες» αναφέρει ο κ. Κυριακόπουλος καθησυχάζοντας για τους «περιορισμένους», όπως υπογραμμίζει, κινδύνους που κρύβουν τα ηφαίστεια του ελλαδικού χώρου. Οπως λέει, «η έκρηξη ενός ηφαιστείου ανήκει στην κατηγορία των φυσικών καταστροφών που είναι δυνατόν να προβλεφθούν, καθώς η έντονη σεισμική δραστηριότητα, οι μεταβολές στο τοπογραφικό ανάγλυφο και οι αλλαγές στη θερμοκρασία και τη χημική σύσταση των αερίων και των θερμών πηγών συγκαταλέγονται στα πρόδρομα σημάδια μιας επερχόμενης έκρηξης».Για τους λόγους αυτούς οι επιστήμονες παρακολουθούν από κοντά τα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. «Τα ηφαίστεια της Σαντορίνης και της Νισύρου παρακολουθούνται με τη χρήση σταθμών καταγραφής αερίων, σεισμογράφων και GPS (Global Positioning System), ενώ στα ηφαίστεια του Σουσακίου και των Μεθάνων πραγματοποιούνται συχνές in situ μετρήσεις των αέριων φάσεων. Η συνεχής μελέτη των δεδομένων μπορεί να δώσει σαφή συμπεράσματα για την ηφαιστειότητα της εκάστοτε περιοχής» προσθέτει ο καθηγητής.Η επιβλητική ΑίτναΜπορεί η Ελλάδα να διαθέτει ενεργά ηφαίστεια, ωστόσο το πλέον δραστήριο ηφαίστειο της Ευρώπης βρίσκεται στην Ιταλία. Ο λόγος για την επιβλητική Αίτνα, η οποία με ύψος 3.350 μέτρων δεσπόζει στις ανατολικές ακτές της Σικελίας. Στις 26 Οκτωβρίου του 2002 η Αίτνα εξερράγη δημιουργώντας «μια τεράστια στήλη από ηφαιστειακή τέφρα που έφτασε σε ύψος τα 6 χιλιόμετρα» μας ενημερώνει ο καθηγητής Κώστας Κυριακόπουλος. Με τη βοήθεια των ανέμων, η τέφρα έφτασε μέχρι την Κεφαλλονιά, που βρίσκεται σε απόσταση 500 χιλιομέτρων από το ηφαίστειο.Ο Ελληνας καθηγητής και ο Ιταλός συνάδελφός του Πιερφρανσέσκο Ντελίνο μελέτησαν το φαινόμενο και κατέληξαν σε ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα: διαπίστωσαν δηλαδή ότι η έκρηξη δεν οφειλόταν σ’ αυτό καθαυτό το μάγμα αλλά στην αντίδρασή του με εξωτερικής προέλευσης νερό. «Αυτό το εύρημα προσθέτει ένα νέο σενάριο στην κατά τα άλλα ήπια δραστηριότητα της Αίτνας» ανέφεραν στην εργασία τους οι επιστήμονες, προειδοποιώντας ότι, «αν μια μεγαλύτερη ποσότητα νερού ήταν διαθέσιμη σε μια μελλοντική δραστηριοποίηση του ηφαιστείου, όπως για παράδειγμα το συγκεντρωμένο χιόνι στην κορυφή του ηφαιστείου κατά τους χειμερινούς μήνες, θα μπορούσε ενδεχομένως να πυροδοτήσει πιο ενεργητικές και επιζήμιες φρεατομαγματικές εκρήξεις». Εκτός από συνέπειες στο περιβάλλον και στους κατοίκους παρακείμενων πόλεων, η ηφαιστειακή τέφρα θα μπορούσε να προκαλέσει «σοβαρά προβλήματα στις αεροπορικές συγκοινωνίες» σημείωναν οι δύο επιστήμονες οκτώ χρόνια πριν.

Ενεργά αποδεικνύονται τελικά τέσσερα αδρανή ηφαίστεια στη Νότιο Αμερική

Τα ηφαίστεια έχουν πλέον μπει στο άγρυπνο μάτι των δορυφόρων
Λονδίνο

Ανησυχία έχει δημιουργήσει στην επιστημονική κοινότητα η διαπίστωση ότι τέσσερα αδρανή ηφαίστεια της Νοτίου Αμερικής είναι τελικά ενεργά. Οι επιστήμονες «σάρωσαν» με τη βοήθεια των δορυφόρων συνολικά 900 ηφαίστεια στην οροσειρά των Ανδεων.
Όπως μετέδωσε το BBC, οι δορυφόροι «φωτογράφισαν» τις μεταβολές στο έδαφος των περιοχών όπου υπάρχουν ηφαίστεια, μάλιστα σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, και να τις συγκρίνουν μεταξύ τους.
«Το βασικό συμπέρασμα στο οποίο έχουμε καταλήξει είναι ότι για τα περισσότερα ηφαίστεια δεν γνωρίζουμε ακριβώς σε τι κατάσταση βρίσκονται. Ίσως έχει έλθει η ώρα να προχωρήσουμε στη σχετική καταγραφή όλων των ηφαιστείων του κόσμου» δήλωσε ο καθηγητής Μαρκ Σιμονς του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια.
«Οι μεταβολές που έχουμε εντοπίσει δεν οδηγούν απαραίτητα στο συμπέρασμα ότι τα ηφαίστεια θα εκραγούν» έσπευσε να διευκρινίσει ο Αμερικανός επιστήμονας.

Το μεγαλύτερο υποθαλάσσιο ηφαίστειο στον κόσμο εντοπίστηκε στην Καραϊβική

Οι βαθύτερες υποθαλάσσιες ηφαιστειακές οπές στον κόσμο ανακαλύφθηκαν στην Καραϊβική σε βάθος 5,000 μέτρων (3,1 μίλια) στην ζώνη Cayman Trough της περιοχής. Πρόκειται για ένα βαθύ ρήγμα τριών μιλίων στο θαλάσσιο πυθμένα της Καραϊβικής, από ανατολικά προς δυτικά μεταξύ της Κούβας και της Τζαμάικα.
Μια βρετανική ομάδα, με επικεφαλής το Εθνικό Κέντρο Ωκεανογραφίας (NOC) στο Σαουθάμπτον, κατάφερε να βιντεοσκοπήσει αυτό το απίστευτο φυσικό φαινόμενο με το σκάφος Τζέιμς Κουκ.

Η ομάδα που πλέει σε ολόκληρη την Καραϊβική και το Νότιο Ωκεανό για την επιστημονική έρευνα της περιοχής έκανε λόγο για το βαθύτερο υποθαλάσσιο ηφαίστειο αφού προηγουμένως οι πιο βαθιές οπές καπνού ηφαιστείου είχαν ανακαλυφθεί σε βάθος 4,040 μέτρων στην ζώνη Atlantic Ridge. H ανακάλυψη έγινε με τη βοήθεια δύο οχημάτων βαθέων υδάτων, ένα ρομποτικό υποβρύχιο (Autosub6000), το οποίο έδωσε τη δυνατότητα στην ομάδα να χαρτογραφήσει τον πυθμένα του Cayman Trough λεπτομερώς και στη συνέχεια, ένα όχημα (HyBIS) εξοπλισμένο με υψηλής ευκρίνειας κάμερες, το οποίο κατέγραψε εικόνες των καπνιστών.


Οι ηφαιστειακές καμινάδες γνωστές και ως μαύροι καπνιστές εκτοξεύουν καυτό νερό ικανό να λιώσει μόλυβδο. Οι αποχρώσεις ουράνιου τόξου των αερίων που εκτοξεύουν οι ηφαιστειακές καμινάδες σε συνδιασμό με το μπλέ χρώμα του βυθού συνθέτουν ένα μαγευτικό σκηνικό που προκαλεί δέος. Ο υπεύθυνος της αποστολής, Doug Connelly δήλωσε πως ελπίζει η ανακάλυψη αυτή να αποφέρει νέες τεκμηριωμένες γνώσεις σχετικά με τα βιο-χημικά στοιχεία του σημαντικότερου ακραίου φυσικού φαινομένου στον πλανήτη.


Σύμφωνα με τους ειδικούς, η καταγραφή των βαθύτερων οπών ηφαιστείου είναι ένα σημαντικό κομμάτι που έρχεται να προστεθεί στο παγκόσμιο «παζλ» της θαλάσσιας ζωής. Ανακαλύπτοντας τι ζει στην περιοχή συμβάλλει στην κατανόηση της βιοποικιλότητας του μεγαλύτερου βιότοπο του πλανήτη, τον βαθύ ωκεανό. Οι αναβλύσεις βαθέων υδάτων στο κάτω μέρος της Cayman Trough προσφέρουν ένα παράθυρο στις χημικές αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα στα βάθη του φλοιού της Γης, απαραίτητες στον παγκόσμιο χάρτη των διαφόρων στοιχείων και ελέγχου της αλμύρας της θάλασσας. Η μελέτη του βαθέως ηφαιστειακού ρήγματος του κόσμου, δίνει μια εικόνα των θεμελιωδών γεωλογικών διεργασιών που διαμορφώνουν τον κόσμο μας. Αποκαλύπτοντας με αυτό τον τρόπο την άγνωστη μέχρι στιγμής βαθιά ωκεάνια παρουσία των ηφαιστειακών οπών στην ζώνη Cayman Trough, βελτιώνεται η γενική κατανόηση του τρόπου μεταφοράς θερμότητας και ρευμάτων καθώς και η μελέτη της ζωής γύρω από τον πλανήτη, και πως αυτή η μεταφορά μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου.

Η επίδραση των Ηφαιστείων στο κλίμα της Γης

Το 1784 ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έκανε αυτό θα γινόταν η πρώτη σύνδεση μεταξύ ηφαιστείων και παγκόσμιου κλίματος, όταν βρισκόταν στο Παρίσι ως ο πρώτος διπλωματικός εκπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Παρατήρησε πως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1873, το κλίμα ήταν ασυνήθιστα κρύο, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Το έδαφος πάγωνε νωρίς, το πρώτο χιόνι παρέμενε στο έδαφος χωρίς να λιώνει, ο χειμώνας ήταν πιο βαρύς απΆ όσο συνήθως και φαινόταν ότι υπήρχε μια διαρκής ομίχλη πάνω από όλη την Ευρώπη και ένα μεγάλο μέρος της Βόρειας Αμερικής.
Αυτό που είχε παρατηρήσει ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ήταν βέβαια το αποτέλεσμα της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Μια κολοσσιαία έκρηξη του ηφαιστειακού συστήματος Laki (μια αλυσίδα από ηφαίστεια στην οποία η λάβα ξεσπά μέσω μιας ρωγμής στο έδαφος και όχι από ένα συγκεκριμένο σημείο) στην Ισλανδία προκάλεσε αυτές τις διαταραχές. Οι εκρήξεις του Laki παρήγαγαν περίπου 14 κυβικά χιλιόμετρα από βασάλτη (λεπτή, μαύρη, ρευστή λάβα) κατά τη διάρκεια περισσοτέρων από οκτώ μηνών δραστηριότητας.
Ακόμα σημαντικότερα από την άποψη του παγκόσμιου κλίματος ωστόσο, το συμβάν του Laki παρήγαγε επίσης ένα σύννεφο στάχτης που πιθανότατα είχε φτάσει μέχρι τη στρατόσφαιρα. Αυτό το σύννεφο προκάλεσε μια πυκνή καταχνιά στην Ευρώπη που σκοτείνιασε τον Ήλιο, ίσως μέχρι και τη Σιβηρία. Μαζί με τη σκόνη, το εκρηκτικό σύννεφο αποτελούνταν κυρίως από τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του θείου, υδροχλωρίου και αερίων υδροφθορίου. Τα αέρια συνδυάστηκαν με νερό στην ατμόσφαιρα και προκάλεσαν όξινη βροχή, καταστρέφοντας σπαρτά και σκοτώνοντας ζώα σε φάρμες. Οι συνέπειες, βέβαια, ήταν περισσότερο σοβαρές στην Ισλανδία, τελικά περισσότερο από το 75% των κτηνοτροφικών της ζώων και 25% του ανθρώπινου πληθυσμού της πέθαναν από λιμό ή από τις τοξικές επιδράσεις των νεφών που προήλθαν από τις εκρήξεις του Laki. Οι συνέπειες επέδρασαν όμως και πολύ μακρύτερα από την Ισλανδία. Θερμοκρασιακά δεδομένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες υποδηλώνουν πως είχαν σημειωθεί ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα του 1783 1784. Στην ουσία, η θερμοκρασία μειώθηκε περίπου ένα βαθμό Κελσίου σε ολόκληρο το Βόρειο Ημισφαίριο. Αυτό ίσως να μη φαίνεται πολύ, αλλά είχε τεράστια αποτελέσματα σε όρους αποθεμάτων τροφής και στην επιβίωση των ανθρώπων του Βόρειου Ημισφαιρίου. Για σύγκριση, η παγκόσμια θερμοκρασία της πιο πρόσφατης Εποχής των Παγετώνων ήταν μόνο περίπου πέντε βαθμούς Κελσίου χαμηλότερα από τη θερμοκρασία αυτή.
Υπάρχου πολλοί λόγοι που εξηγούν γιατί οι μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν τόσο εκτεταμένα αποτελέσματα στο παγκόσμιο κλίμα. Πρώτον, οι ηφαιστειακές εκρήξεις παράγουν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, ένα αέριο που είναι γνωστό ότι συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τέτοια αέρια θερμοκηπίου παγιδεύουν τη θερμότητα που αντανακλάται από την επιφάνεια της γης σχηματίζοντας ένα είδος μόνωσης γύρω από τον πλανήτη. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι θεμελιώδες για την επιβίωσή μας διότι διατηρεί τη θερμοκρασία του πλανήτη μας σε μια βιώσιμη κλίμακα. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι η παραγωγή μας σε αέρια όπως το διοξείδιο του άνθρακα από την καύση φυσικών καυσίμων μπορεί να πιέζει ακόμα περισσότερο το σύστημα, έχοντας ως αποτέλεσμα την υπέρμετρη θέρμανση σε παγκόσμια κλίμακα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ηφαιστειακές εκρήξεις προσθέτουν διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά σε σύγκριση με την ποσότητα που παράγεται από ανθρώπινες δραστηριότητες, η επίδρασή τους είναι πρακτικά ασήμαντη: οι ηφαιστειακές εκρήξεις παράγουν περίπου 110 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου κάθε χρόνο, ενώ οι ανθρώπινες δραστηριότητες παράγουν περίπου 10.000 φορές περισσότερη ποσότητα.
Η κατά πολύ σημαντικότερη κλιματική επίδραση των ηφαιστείων οφείλεται στην παραγωγή ατμοσφαιρικής καταχνιάς. Οι στήλες από μεγάλες εκρήξεις εκτοξεύουν σωματίδια στάχτης και πλούσια σε θείο αέρια στην τροπόσφαιρα και τη στρατόσφαιρα και τα σύννεφα αυτά μπορούν να περικυκλώσουν τη γη μέσα σε βδομάδες της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Τα μικρά σωματίδια της στάχτης μειώνουν την ποσότητα του ηλιακού φωτός που φτάνει στην επιφάνεια της γης και μειώνουν τις μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες. Τα θειικά αέρια συνδυάζονται με νερό στην ατμόσφαιρα και σχηματίζουν όξινα αεροζόλ που επίσης απορροφούν την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία και τη στέλνουν πίσω στο διάστημα.
Η στάχτη και τα σύννεφα από αέρια και νερό που προέρχονται από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις διασπείρονται γρήγορα μέσα στην ατμόσφαιρα. Στις 26 και 27 Αυγούστου του 1883, το ηφαίστειο Κρακατόα εξεράγη σε ένα καταστροφικό συμβάν που εκτόξευσε περίπου 20 κυβικά χιλιόμετρα υλικού σε μια στήλη που ήταν περίπου 40 χιλιόμετρα ψιλή. Αμέσως επήλθε σκοτεινιά στα γειτονικά νησιά της Ινδονησίας, στην Ιάβα και τη Σουμάτρα. Λεπτά σωματίδια ωστόσο, παρασύρθηκαν από τα ατμοσφαιρικά ρεύματα προς τη Δύση. Μέχρι το απόγευμα της 28ης Αυγούστου, η καταχνιά από την έκρηξη στο Κρακατόα είχε φτάσει στη Βόρεια Αφρική και μέχρι την 9η Σεπτεμβρίου είχε κυκλώσει τη γη, κάνοντας τον γύρο μερικές ακόμα φορές πριν καθαρίσει από την ατμόσφαιρα.
Αρχικά, οι επιστήμονες πίστευαν πως τα ηφαιστειακά σύννεφα στάχτης στη στρατόσφαιρα ήταν εκείνα που είχαν την κύρια επίδραση στις παγκόσμιες θερμοκρασίες. Η έκρηξη του ηφαιστείου El Chichon στο Μεξικό όμως, άλλαξε αυτή την άποψη. Μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης είχε μειώσει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες κατά περίπου 0,1 βαθμό Κελσίου. Η κατά πολύ μικρότερη έκρηξη του El Chichon αντίθετα, είχε τρεις με πέντε φορές μεγαλύτερο αποτέλεσμα παγκόσμιας θερμοκρασιακής μείωσης. Παρά το μικρότερο σύννεφο στάχτης, το El Chichon εκτόξευσε περισσότερο από σαρανταπλάσια ποσότητα αερίων που ήταν πλούσια σε θείο από όσα είχαν εκτοξευθεί από το ηφαίστειο του όρους της Αγίας Ελένης, κάτι που αποκάλυψε ότι ο σχηματισμός θειικών αεροζόλ στην ατμόσφαιρα έχει πιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στις παγκόσμιες θερμοκρασίες από την ποσότητα στάχτης που παράγεται σε μια έκρηξη. Τα θειικά αεροζόλ φαίνεται ότι χρειάζονται αρκετά χρόνια για να φύγουν από την ατμόσφαιρα, κάτι που είναι ένας από τους λόγους που τα αποτελέσματά τους είναι τόσο εκτεταμένα και έχουν τόσο μεγάλη διάρκεια.
Τα ατμοσφαιρικά αποτελέσματα των ηφαιστειακών εκρήξεων αποδείχτηκαν στην έκρηξη του βουνού Πινατούμπο το 1991 στις Φιλιππίνες. Το σύννεφο από την έκρηξη έφτασε σε ύψος 40 χιλιομέτρων και εκτοξεύτηκαν περίπου 17 εκατομμύρια τόνοι από διοξείδιο του θείου, δηλαδή πάνω από δύο φορές περισσότερο από την ποσότητα που είχε εκτοξευθεί από το El Chichon το 1982. Τα πλούσια σε θείο αέρια κύκλωσαν τον πλανήτη μέσα σε τρεις βδομάδες και προκάλεσαν ένα αποτέλεσμα παγκόσμιας ψύξης περίπου διπλάσιο από αυτό του El Chichon. Το Βόρειο Ημισφαίριο ψυχράνθηκε περίπου κατά 0,6 βαθμούς Κελσίου μεταξύ του 1992 και 1993. Ακόμα περισσότερο, τα σωματίδια από το αεροζόλ που είχε δημιουργηθεί ίσως να είχαν συμβάλλει στην επιτάχυνση του ρυθμού της ελάττωσης του όζοντος κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι πολλοί επιστήμονες ισχυρίζονται πως χωρίς το ψυκτικό αποτέλεσμα από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις όπως αυτή του El Chichon και του βουνού Πινατούμπο, τα αποτελέσματα της υπερθέρμανσης του πλανήτη που οφείλονται σε ανθρώπινες δραστηριότητες θα ήταν κατά πολύ σοβαρότερα.
Οι μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν πρόσθετα κλιματικά αποτελέσματα πέρα από τη μείωση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και την όξινη βροχή. Η στάχτη και τα αέρια που διατηρούνται στην ατμόσφαιρα διασπούν το φως στο ερυθρό μήκος κύματος, έχοντας συχνά ως αποτέλεσμα υπέροχα χρωματιστά ηλιοβασιλέματα και ξημερώματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα εντυπωσιακά οπτικά αποτελέσματα του σύννεφου της έκρηξης στο Κρακατόα το 1883 παρατηρήθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο και πιθανότατα ενέπνευσαν πολλούς καλλιτέχνες και συγγραφείς στο έργο τους. Οι φωτοβόλες, παλλόμενες αντανακλάσεις του ερυθρής γραμμής στον ορίζοντα κατά τη Δύση του Ηλίου στον Τάμεση του Λονδίνου, που αποτυπώνονται από τον βρετανό ζωγράφο William Ascroft για παράδειγμα, ίσως να έχουν εμπνευστεί από το αποτέλεσμα της έκρηξης του Κρακατόα.
Το 1815, το ινδονησιακό ηφαίστειο Tambora προώθησε περισσότερη στάχτη και αέρια στην ατμόσφαιρα από οποιαδήποτε άλλη έκρηξη στην ιστορία και είχε ως αποτέλεσμα σημαντική ατμοσφαιρική ψύξη σε παγκόσμια κλίμακα, παρόμοια με του Κρακατόα μερικές δεκαετίες αργότερα. Η Νέα Αγγλία και η Ευρώπη είχαν χτυπηθεί ιδιαίτερα έντονα, με χιονοπτώσεις ακόμα και τον Αύγουστο και μαζικές καταστροφές σπαρτών. Τα ψυχρά, υγρά και δυσάρεστα κλιματικά αποτελέσματα της έκρηξης έδωσαν στο 1816 το όνομα 'η χρονιά δίχως καλοκαίρι' και ενέπνευσαν τον Λόρδο Βύρωνα να γράψει:
Ο λαμπρός Ήλιος εξαλείφθηκε και τα αστέρια Περιπλανιόντουσαν σκοτεινιασμένα στο απέραντο διάστημα Χωρίς ακτίνες και τροχιές, και η παγωμένη γη Αιωρούνταν τυφλή και μαυρισμένη στο ασέληνο αγέρι. Η αυγή ήρθε κι έφυγε και ήρθε Και δεν έφερε καμία ημέρα.
Λόρδος Βύρωνας, 'Σκοτεινιά' (Darkness)
Υπάρχει μια ιστορία που αναφέρει ότι ο Βύρωνας κάλεσε κάποιους φίλους του στο σπίτι του στην Ελβετία εκείνο το καλοκαίρι, για να χαλαρώσουν στις ακτές της λίμνης της Γενεύης. Η έλλειψη ήλιου και του θερμού καλοκαιριάτικου καιρού έκανε την ομάδα να οργανώσει έναν διαγωνισμό στον οποίο θα έγραφαν ιστορίες με φαντάσματα, έτσι ώστε να διασκεδάσουν. Μια από τους καλεσμένους, η Mary Shelley, έγραψε τη διάσημη νουβέλα Frankenstein για τον διαγωνισμό αυτό, αποδεικνύοντας πως μαζί με τις σημαντικές κλιματικές επιπτώσεις, οι ηφαιστειακές εκρήξεις μπορούν να έχουν κάποια μη αναμενόμενα και αρκετά μακρινά αποτελέσματα.

Ηφαίστεια της Ν. Αμερικής

Η περιοχή των Άνδεων θεωρείται η πιο ηφαιστειώδης χώρα του κόσμου με πάρα πολλά ενεργά ηφαίστεια, από τα οποία το Κοτοπάξι (5.897 μ.) του Ισημερινού θεωρείται το υψηλότερο ενεργό ηφαίστειο του κόσμου. Άλλα ενεργά ηφαίστεια των Άνδεων, από τα ψηλότερα, είναι το Σαχάμα της Βολιβίας και το Χιμποράθο του Ισημερινού.

Μύθοι για ηφαίστεια της Αμερικής

Ο μύθος σχετικά με το Iztaccihuatl και το Popocatepetl έρχεται από τους αρχαίους Ναχούας. Καθώς προέρχεται από μια προφορική παράδοση, υπάρχουν πολλές εκδοχές της ίδιας ιστορίας. Υπάρχουν επίσης ποιήματα και τραγούδια, που εξιστορούν αυτή την όμορφη ιστορία. Πολλά χρόνια πριν ο Κορτές έρθει στο Μεξικό, οι Αζτέκοι ζούσαν στο Tenochtitlan, τη σημερινή πόλη του Μεξικού. Αρχηγός των Αζτέκων ήταν ένας διάσημος αυτοκράτορας, ο οποίος ήταν πολύ αγαπητός από όλους τους Ινδιάνους. Ο αυτοκράτωρ και η γυναίκα του, η αυτοκράτειρα, ανησυχούσαν πολύ, επειδή δεν είχαν παιδί. Μια μέρα η αυτοκράτειρα είπε στον αυτοκράτορα ότι πρόκειται να γεννήσει ένα παιδί. Γεννήθηκε ένα κοριτσάκι και ήταν τόσο όμορφο όσο η μητέρα του. Το ονόμασαν Iztaccihuatl, που σημαίνει «λευκή κυρία».Όλοι οι Ινδιάνοι αγαπούσαν την Izta και οι γονείς της την προετοίμαζαν να γίνει η αυτοκράτειρα των Αζτέκων. Όταν ενηλικιώθηκε, αγάπησε ένα λοχαγό της φυλής, που ονομαζόταν Popoca. Μια μέρα ξέσπασε πόλεμος και οι στρατιώτες έπρεπε να πάνε νότια να πολεμήσουν τον εχθρό. Ο αυτοκράτωρ είπε στον Popoca ότι έπρεπε να του φέρει το κεφάλι του αρχηγού των εχθρών επιστρέφοντας από τον πόλεμο, ώστε να μπορέσει να παντρευτεί την κόρη του. Μετά από πολλούς μήνες μάχης ένας πολεμιστής που μισούσε τον Popoca έστειλε ένα ψεύτικο μήνυμα στον αυτοκράτορα. Το μήνυμα έλεγε ότι ο στρατός είχε νικήσει στον πόλεμο, αλλά ο Popoca είχε πεθάνει στη μάχη. Ο αυτοκράτορας λυπήθηκε πολύ, όταν άκουσε τα νέα και, όταν η Izta το έμαθε, δεν μπορούσε να σταματήσει να κλαίει. Αρνήθηκε να βγαίνει έξω και δεν έτρωγε πλέον. Μερικές μέρες αργότερα αρρώστησε και πέθανε από λύπη. Καθώς ο αυτοκράτορας ετοίμαζε την κηδεία της, ο Popoca και οι στρατιώτες έφτασαν νικητές από τον πόλεμο. Ο αυτοκράτορας ξαφνιάστηκε όταν είδε τον Popoca και του είπε ότι άλλοι στρατιώτες είχαν αναγγείλει το θάνατό του. Έπειτα του είπε ότι η Izta είχε πεθάνει. Ο Popoca λυπήθηκε πολύ. Πήρε το σώμα της Izta και άφησε την πόλη. Περπάτησε πολύ μέχρι που έφτασε σε κάποια βουνά όπου διέταξε τους στρατιώτες του να φτιάξουν ένα «νεκρικό τραπέζι» με λουλούδια και έβαλε την Izta ξαπλωμένη στην κορυφή του. Έπειτα γονάτισε ώστε να βλέπει προς την Izta και πέθανε επίσης από λύπη. Οι θεοί συγκινημένοι από τη θυσία του Popoca μετέτρεψαν τα νεκρικά τραπέζια και τα σώματα σε σπουδαία ηφαίστεια. Το μεγαλύτερο ηφαίστειο είναι το Popocatepetl, το οποίο στη γλώσσα των Ναχούας σημαίνει «βουνό που καπνίζει». Μερικές φορές βγάζει καπνό δείχνοντας έτσι ότι ακόμα κοιτά προς την Izta, η οποία κοιμάται στο πλάι του. Ηφαίστειο Mazama (ΗΠΑ) Το βουνό Mazama είναι ένα κατεστραμμένο ηφαίστειο στην πολιτεία του Όριγκον στις ΗΠΑ. Μετά την έκρηξη του ηφαιστείου δημιουργήθηκε μια λίμνη στον κρατήρα του. Οι άνθρωποι εξήγησαν τις βίαιες εκρήξεις του Mazama ως πόλεμο μεταξύ δύο θεών, του La-o και του Skell. Σύμφωνα με ινδιάνικο μύθο, ο La-o ήταν το κύριο πνεύμα που ήταν εγκατεστημένο στην περιοχή της λίμνης. Κάτω από τον έλεγχό του ήταν πολλά μικρότερα πνεύματα, που μπορούσαν να αλλάζουν τη μορφή τους κατά βούληση. Πολλά απ’ αυτά ήταν τέρατα διαφόρων ειδών. Μεταξύ τους ο δράκος που μπορούσε, αν το επέλεγε, να φτάσει ψηλά τα δυνατά του χέρια, ως την κορυφή των βράχων και να σύρει κάτω στον κρύο πυθμένα της λίμνης κάθε τολμηρό τουρίστα. Τα πνεύματα των όντων που ήταν κάτω από τον έλεγχο του La-o έπαιρναν τη μορφή πολλών ζώων της σημερινής εποχής, όταν ήθελαν να βγουν έξω στη στεριά/στην επιφάνεια.Ο Skell ήταν ένα ισχυρό πνεύμα του οποίου η επικράτεια ήταν η περιοχή ενός βάλτου. Είχε πολλούς υπηκόους, οι οποίοι έπαιρναν τη μορφή πουλιών και τεράτων, όταν έβγαιναν στη στεριά, όπως αντιλόπης, φαλακρού αετού, χρυσού αετού και άλλων.Ένας σφοδρός πόλεμος ξέσπασε μεταξύ του La-o και του Skell και των ακολούθων τους, ο οποίος λυσσομανούσε για πολύ καιρό. Τελικά ο Skell πληγώθηκε στη δική του περιοχή και η καρδιά του ξεσκίστηκε από το σώμα του και μεταφέρθηκε θριαμβευτικά στην περιοχή του La-o. Όλοι προσκλήθηκαν σε μια μεγάλη γιορτή λόγω του θανάτου του Skell. Ακόμα και οι ακόλουθοι του Skell ήταν καλεσμένοι. Στην πορεία της γιορτής η καρδιά του Skell τιναζόταν από χέρι σε χέρι σαν παιχνίδι. Οι άνθρωποι του Skell γνώριζαν ότι αν η καρδιά του Skell μπορούσε να αποκατασταθεί στο σώμα του, θα μπορούσε να ζήσει πάλι και με μυστική συνεννόηση μεταξύ τους περίμεναν την ευκαιρία τους. Τελικά όταν αυτή (η καρδιά) έφτασε στα χέρια της Αντιλόπης, αυτή έτρεξε γρήγορα προς τα ανατολικά σαν τον άνεμο. Όταν κουράστηκε, πέρασε την καρδιά στο Φαλακρό Αετό και αυτός με τη σειρά του στο Χρυσό Αετό και ούτω καθεξής και, μολονότι οι άνθρωποι του La-o τους κατεδίωκαν με μεγάλη ταχύτητα, απέτυχαν να προφτάσουν το γρήγορο κομιστή της πολύτιμης καρδιάς. Τελικά άκουσαν από μακριά τη φωνή του Περιστεριού, ενός ακόμη ανθρώπου του Skell, και εγκατέλειψαν την καταδίωξη.Η καρδιά του Skell επέστρεψε στο σώμα του και έζησε πάλι και ο πόλεμος συνεχίστηκε. Ο La-o ήταν καταβεβλημένος και σκοτώθηκε. Το σώμα του μεταφέρθηκε στην περιοχή του. Όμως ένα λάθος μήνυμα μεταφέρθηκε στα τέρατα του La-o στη λίμνη, ότι δηλαδή ο Skell είχε ξανασκοτωθεί. Το σώμα κομματιάστηκε και εκσφενδονίστηκε στο νερό. Καθώς κάθε κομμάτι του σώματος πεταγόταν στη λίμνη, τα τέρατα του La-o το καταβρόχθιζαν. Αλλά όταν πετάχτηκε το κεφάλι, αναγνώρισαν ότι ήταν του δικού τους θεού και αρνήθηκαν να το αγγίξουν.Ηφαίστειο St. Helen's (ΗΠΑ) Οι ιθαγενείς Αμερικάνοι στην περιοχή της πολιτείας Ουάσιγκτον είχαν τις δικές τους ιστορίες για τα άγρια βουνά που βρίσκονταν κοντά τους. Αυτά τα βουνά, γνωστά σήμερα ως Mount St Helen’s, Mount Hood και Mount Adams πίστευαν ότι ήταν άνθρωποι. Σύμφωνα με το μύθο τους, το βουνό St. Helen ήταν κάποτε μια όμορφη κοπέλα που ονομαζόταν Loowit. Δύο αδέλφια, ο Wyeast και ο Klickitat αγάπησαν τη Loowit, αλλά αυτή δεν μπορούσε να διαλέξει έναν απ’ αυτούς. Τα αδέλφια αγωνίστηκαν γι’ αυτήν καταστρέφοντας δάση και κοιλάδες. Τόσο θυμωμένος ήταν ο πατέρας των δύο αγοριών με αυτή τη σύγκρουση, που μετέτρεψε και τους τρεις σε βουνά. Επειδή η Loowit ήταν πολύ όμορφη, το βουνό της ήταν το καλύτερο σε σχήμα και σε χρώμα (Mount St. Helen). Το βουνό του Wyeast (Mount Hood) κοιτά προς αυτή με περηφάνια και το βουνό του Κlickitat (Mount Adams) κλίνει το κεφάλι του και το βλέμμα του προς το βουνό St. Helen.Ηφαίστειο Kilauea (ΗΠΑ) Τα ηφαίστεια κατέχουν ξεχωριστή θέση στην ιστορία και τη μυθολογία της Χαβάης. Το Kilauea, ένα από τα ενεργά ηφαίστεια του κόσμου, ήταν η κατοικία της θεάς Pele. Η Pele, στη μυθολογία της Χαβάης, ήταν η θεά της φωτιάς, της αστραπής, του χορού, των ηφαιστείων και της βίας. Η Pele ήταν πολύ όμορφη αλλά και πολύ οξύθυμη. Πίστευαν οι άνθρωποι ότι προκαλούσε σεισμούς χτυπώντας τα πόδια της στη γη και δημιουργούσε ηφαιστειακές εκρήξεις σκάβοντας στο βουνό με το μαγικό της ραβδί. Υπάρχουν αρκετοί μύθοι και θρύλοι, στους οποίους πρωταγωνιστεί η Pele. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε ορισμένους απ’ αυτούς. Η Pele ήταν μια σπουδαία ταξιδιώτης. Ήρθε στη Χαβάη από την Ταϊτή, αλλά οι λόγοι του ταξιδιού της διαφέρουν. Κάποιοι μύθοι λένε ότι άφησε την Ταϊτή για να ξεφύγει από την οργή της μεγαλύτερης αδελφής της, της οποίας έκλεψε τον άντρα. Σε άλλες ιστορίες αναφέρεται ότι έφυγε από την Ταϊτή εξαιτίας μιας μεγάλης πλημμύρας ή ότι πήγε στη Χαβάη, επειδή ήθελε να ταξιδέψει. Η άφιξή της στη Χαβάη συνοδεύτηκε από ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις. Επισκέφτηκε αρκετά νησιά ψάχνοντας μέρος για να μείνει, αλλά η θάλασσα συνεχώς πλημμύριζε τις περιοχές που επέλεγε για σπίτι. Τελικά βρήκε καταφύγιο στο ηφαίστειο Kilauea. Αφού εγκαταστάθηκε στο Kilauea, η Pele ταξίδεψε σε ένα γειτονικό νησί και εκεί γνώρισε και αγάπησε ένα νεαρό αρχηγό που ονομαζόταν Lohiau. Αφού επέστρεψε στο σπίτι της, έστειλε τη μικρότερη αδελφή της να πάει και να της φέρει το νεαρό αρχηγό. Έδωσε στην αδελφή της υπερφυσικές δυνάμεις, της οποίες η νεαρή γυναίκα χρησιμοποίησε για να ξεπεράσει διάφορα εμπόδια κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Όταν η αδελφή της έφτασε στο σπίτι του Lohiau, έμαθε ότι ο νεαρός πέθανε από την καρδιά του λόγω του πόθου του για την Pele. Τότε αυτή πήρε το πνεύμα του και χρησιμοποίησε τις μαγικές της δυνάμεις, για να τον επαναφέρει στη ζωή. Εν τω μεταξύ η Pele άρχισε να ανησυχεί και φανταζόταν ότι η αδελφή της της έκλεψε τον άντρα. Έτσι οργισμένη έστειλε ένα κύμα λάβας και σκότωσε την καλύτερη φίλη της αδελφής της. Όταν τελικά η αδελφή της Pele έφερε το νεαρό στο Kilauea, έμαθε για το θάνατο της φίλης της. Λυπημένη αγκάλιασε το Lohiau, τον οποίο αγαπούσε. Η Pele το είδε αυτό και έστειλε περισσότερη λάβα, για να σκοτώσει το Lohiau. Προστατευόμενη από τις μαγικές δυνάμεις της, η αδελφή της Pele έφερε πάλι το Lohiau στη ζωή και πήγε να ζήσει μαζί του στο νησί του. Μια άλλη ιστορία αναφέρει ότι οι εκρήξεις των ηφαιστείων οφείλονταν στη διαμάχη της Pele και της αδελφή της. Η Pele διώχτηκε από τον πατέρα της από την Ταϊτή, επειδή είχε άσχημο χαρακτήρα και συνεχείς εκρήξεις θυμού. Έφυγε από το νησί της με μια βάρκα με έναν αδελφό της, που την οδήγησε στη Χαβάη. Όμως κάτι έκανε στην αδελφή της και την εξόργισε. Γι’ αυτό η αδελφή της την ακολούθησε και προκαλούσε πλημμύρα σε κάθε σπίτι που προσπαθούσε η Pele να χτίσει. Τελικά η Pele κατασπαράχτηκε από την αδελφή της και τα οστά της σχημάτισαν ένα μικρό λόφο.

Ηφαίστειο Γελοουστοουν:Υπόγεια ωρολογιακή βόμβα απειλεί την Αμερική.

Υπόγεια ωρολογιακή βόμβα απειλεί την Αμερική ΗΠΑ: το υπέδαφος του Πάρκου Γέλοουστοουν κρύβει ένα ηφαίστειο Ο θερμοπίδακας Κασλ στο Γέλοουστοουν. Οι πολλές θερμές πηγές που βρίσκονται στο εθνικό πάρκο των ΗΠΑ αποτελούν μια ένδειξη για το τι κρύβεται από κάτω: περιοχές όπου βράζει το λειωμένο μάγμα, αέρια σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες και υδροθερμικά υγρά Βαθιά, κάτω από το Πάρκο Γέλοουστοουν των ΗΠΑ βρίσκεται ένα μεγάλο ηφαίστειο, το οποίο εάν εκραγεί θα καταστρέψει το μεγαλύτερο μέρος της χώρας και οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες για όλο τον πλανήτη. Τον τελευταίο καιρό οι επιστήμονες παρατηρούν κάποιες ανησυχητικές κινήσεις. Μήπως ήρθε η ώρα να ανησυχήσουμε κι εμείς; Oι επισκέπτες στο Εθνικό Πάρκο Γέλοουστοουν στις βορειοδυτικές ΗΠΑ έπρεπε έως τώρα να προσέχουν μήπως συναντήσουν αρκούδες ή μήπως πέσουν σε κάποιο θερμοπίδακα. Τώρα θα πρέπει να ανησυχούν μη τυχόν και εκραγεί η γη κάτω από τα πόδια τους. Νέα γεωλογικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν χθες στην επιστημονική επιθεώρηση «Science» δείχνουν ότι το πάρκο αυτό δεν διαθέτει μόνο πανέμορφα τοπία και πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Οι θερμές πηγές αποτελούν μια ένδειξη για το τι κρύβεται από κάτω: περιοχές όπου βράζει το λειωμένο μάγμα, αέρια σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες και υδροθερμικά υγρά. Το Πάρκο Γέλοουστοουν βρίσκεται επάνω σε ένα από τα πιο «καυτά σημεία» του πλανήτη μας, όπου σχισμές στον φλοιό της Γης, οι οποίες δημιουργήθηκαν από ηφαιστειακές εκρήξεις πριν από αιώνες, επέτρεψαν σε γιγαντιαία ρεύματα λειωμένης πέτρας ή μάγματος να έρθουν πιο κοντά απ΄ ό,τι συνήθως στην επιφάνεια. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, συμβαίνει κάτι εντυπωσιακό και ανησυχητικό ταυτόχρονα: το μάγμα κινείται. Και το ίδιο συμβαίνει με το Γέλοουστοουν. Τα τελευταία τρία χρόνια, σύμφωνα με μελέτες, το έδαφος στην ηφαιστειακή καλντέρα που εκτείνεται σε απόσταση 1.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων υψώνεται προς τον ουρανό με ρυθμό τουλάχιστον 7,62 εκατοστών τον χρόνο, δηλαδή τριπλάσιο απ΄ ό,τι έχει παρατηρηθεί έως σήμερα στη γη. Γεγονός που προκαλεί την προφανή ερώτηση: τι συμβαίνει κάτω από το πάρκο; Και τι πρόκειται να συμβεί; πηγή:http://www.tanea.gr//Article.aspx?d=20071129&nid=6722990&sn=&spid=877Μεγάλη έκρηξη κάθε 650.000 χρόνια ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ γνωρίζουν ότι η άποψη πως το Γέλοουστοουν αποτελεί μία ηφαιστειακή βόμβα έτοιμη να εκραγεί δεν είναι κάτι που οι υπεύθυνοι για τον τουρισμό στο πάρκο θέλουν να διαφημίσουν. «Δεν υπάρχουν στοιχεία επικείμενης έκρηξης. Αυτό είναι το σημαντικό», λέει ο Ρόμπερτ Σμιθ, καθηγητής Γεωφυσικής στο Πανεπιστήμιο της Γιούτας, επικεφαλής της έρευνας. «Πολλές καλντέρες σε όλον τον κόσμο ανεβαίνουν και κατεβαίνουν επί δεκαετίες χωρίς να εκραγούν». Παρ΄ όλα αυτά, εάν συνέβαινε στο πάρκο μία μεγάλη έκρηξη σήμερα, θα προκαλούσε μία από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές που έχει ζήσει ο πλανήτης. Θυμάστε την έκρηξη στο βουνό της Αγίας Ελένης το 1980, που κατέστρεψε εντελώς 390 χιλιόμετρα εύφορης γης; Οι επιπτώσεις στο Γέλοουστοουν θα είναι εκατονταπλάσιες. Μπορεί όμως να βρισκόμαστε μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι αυτό το τεράστιο ηφαίστειο εκρήγνυται κάθε 650.000 χρόνια. Υπολογίζουν ότι έχουν υπάρξει 140 τέτοιες εκρήξεις σε περίοδο 16 εκατομμυρίων ετών και η τελευταία φορά που εξερράγη ήταν πριν από 640.000 χρόνια. Μήπως λοιπόν πρέπει να περιμένουμε κάτι τέτοιο; Σε περιοχές όπως το Γέλοουστοουν όπου το μάγμα μπορεί να ξεχειλίσει σε διάφορες περιοχές, δεν υπάρχουν ασφαλείς μέθοδοι πρόβλεψης. «Χρησιμοποιούμε τη λέξη “ανήσυχα” για να περιγράψουμε αυτά τα συστήματα», παρατηρεί ο καθηγητής Σμιθ. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι να ευχόμαστε ότι η καλντέρα θα αρχίσει να κατεβαίνει και πάλι. Αλλιώς, αυτή προβλέπεται να είναι μία έκρηξη οι επιπτώσεις της οποίας θα γίνουν αισθητές τουλάχιστον στον μισό πλανήτη.

το ηφαίστειο της Νισύρου

Το πιο συναρπαστικό σημείο του νησιού είναι στο κέντρο του ο κρατήρας του Πολυβάτη, του ηφαιστείου που κυριαρχεί στη Νίσυρο. Το τοπίο είναι πραγματικά σεληνιακό εδώ, ενώ η μυρωδιά του θείου και το κίτρινο χρώμα του δημιουργούν μια μοναδική ατμόσφαιρα στον επισκέπτη.
Η Νίσυρος είναι το νεότερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας και μαζί με τα Μέθανα, τη Μήλο και τη Σαντορίνη, περιλαμβάνεται στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας
Τα παλαιότερα πετρώματα έχουν ηλικία 160.000 ετών και τα νεότερα είναι 15.000 ετών. Το έδαφος του νησιού αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα με εξάρσεις όγκων που δημιουργήθηκαν από πιο παλιές δράσεις του ηφαιστείου. Το ηφαίστειο αποτελείται από τρεις κρατήρες, εκ των οποίων ο ένας ο «Πολυβώτης» έχει διάμετρο 260 μέτρα και βάθος 30 μέτρα και μπορείτε να τον επισκεφθείτε. Εκεί υπάρχει και ένα μονοπάτι το οποίο κατεβαίνει μέχρι το βάθος του πυθμένα όπου από τις μικρές τρύπες στη γη, τις «ξεφυσίστρες» όπως τις αποκαλούν οι ντόπιοι, βγαίνει το θείο σκορπίζοντας τη χαρακτηριστική του μυρωδιά στην ατμόσφαιρα.

Ιστορία δύο ηφαιστείων

Με πλανητικούς όρους, αυτό που συνέβη τον περασμένο μήνα κάτω από τον παγετώνα Εϊγιαφγιάλα στη Νότια Ισλανδία και ένα ξεχασμένο ηφαίστειο άρχισε να εκρήγνυται ύστερα από 200 χρόνια αδράνειας ήταν απλά μια μικροενόχληση. Οσο ασήμαντο και αν είναι αυτό για τη δομή του πλανήτη, αμέτρητα εκατομμύρια άνθρωποι επηρεάστηκαν. Οι άνεμοι στον Βόρειο Ατλαντικό άλλαξαν κατεύθυνση για λίγες μοίρες και ξαφνικά μια εμπορική καταστροφή έπληξε τη Βόρεια Ευρώπη: οι αερομεταφορές διεκόπησαν και τα αεροπλάνα καθηλώθηκαν για να μην πετάξουν μέσα από τη διαβρωτική στάχτη του ηφαιστείου. Η τελευταία φορά που ο κόσμος επηρεάστηκε τόσο πολύ με τέτοιον τρόπο ήταν το 1883, όταν μια παρόμοια μικρή σχισμή άνοιξε στην επιφάνεια της Γης στο νησί Κρακατόα, μεταξύ της Ιάβας και της Σουμάτρας, στην Ινδονησία. Περίπου 40.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από εκείνη την έκρηξη- ήταν πολύ πιο βίαιη και σε μια πολύ πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή. Αλλά τα σύννεφα της σκόνης που μεταφέρθηκαν στη στρατόσφαιρα επηρέασαν ολόκληρο τον πλανήτη- αν και οι επιπτώσεις ήταν διαφορετικής φύσης. Ενώ το ηφαίστειο της Ισλανδίας έχει προκαλέσει ένα κύμα αεροπορικού πανικού, το ηφαίστειο του Κρακατόα δημιούργησε κάτι όμορφο: φως και χρώματα στον ουρανό που ήταν ορατά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ενώ η Ισλανδία προκάλεσε σοκ στις αερομεταφορές, το Κρακατόα προκάλεσε δέος. Ενώ η σκόνη του Εϊγιαφγιάλα κοστίζει πολλά εκατομμύρια στις επιχειρήσεις, η σκόνη του Κρακατόα άφησε στον κόσμο μια αξιόλογη κληρονομιά αξεπέραστης καλλιτεχνικής αξίας. Ο ουρανός άλλαξε το 1883. Το φεγγάρι φαινόταν μπλε και μερικές φορές πράσινο. Πυροσβέστες στη Νέα Υόρκη και σε άλλα σημεία του πλανήτη νόμιζαν ότι έβλεπαν μακρινές φωτιές, που προκαλούνταν από τα σύννεφα της καυτής στάχτης. Ο ουρανός το ηλιοβασίλεμα έπαιρνε τα πιο όμορφα χρώματα. Κάποιοι ζωγράφοι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποτυπώσουν αυτό που έβλεπαν. Ενας σχετικά άγνωστος Λονδρέζος ονόματι Γουίλιαμ Ασκροφτ, συνεπαρμένος από τη θέα του φωτός επάνω από τον ποταμό Τάμεση, άλλαζε τα χρώματα κάθε δέκα λεπτά, λειτουργώντας σαν μια ανθρώπινη φωτογραφική μηχανή. Περισσότερες από 500 δικές του ζωγραφικές «Κρακατόα» σώζονται σήμερα. «Ματωμένο λυκόφως» αποκάλεσε μια από αυτές, σημειώνοντας ότι το μαγικό οπτικό αποτέλεσμα είναι δημιούργημα διαθλαστικών κρυστάλλων σκόνης. «Κεχριμπαρένιο λυκόφως» έγραψε σε ένα άλλο έργο του. Πιο σημαντικοί ζωγράφοι, όπως ο Φρέντερικ Τσερτς της σχολής Χάντσον Ρίβερ, δραστηριοποιήθηκαν εξίσου άμεσα. Τον Δεκέμβριο, τέσσερις μήνες μετά την έκρηξη στην Ιάβα, ο Τσερτς έφυγε από την Ολάνα, τον μαυριτανικό πύργο του κοντά στο Πουκίπσι, με κατεύθυνση τη λίμνη Οντάριο, όπου κατά τη διάρκεια ενός τέλειου απογεύματος κατέγραψε τα ζωντανά μοβ χρώματα του λυκόφωτος επάνω στον πάγο του κόλπου Σομόντ. Ηξερε πολύ καλά, όπως και η επιστήμη άλλωστε, ότι αυτό που είχε μόλις βάψει τον ουρανό οφειλόταν στην έκρηξη ενός ηφαιστείου που είχε εκραγεί 10.000 μίλια μακριά. Σχετικά με την έκρηξη στο Κρακατόα μάς μιλάει ακόμη καλύτερα ένας ακόμη πιο γνωστός πίνακας: πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ο νορβηγός ζωγράφος Εντβαρντ Μουνκ φιλοτέχνησε τη διάσημη «Κραυγή» του έχοντας πρώτα δει την ηφαιστειακή σκόνη να βάφει τον ουρανό επάνω από το Οσλο. Πράγματι, τα στατιστικά στοιχεία για το κλίμα επιβεβαιώνουν ότι οι πορτοκαλί ουρανοί πίσω από το τρομαγμένο πρόσωπο που εικονίζεται στον διάσημο πίνακα ταιριάζουν απόλυτα με τα αντίστοιχα του χειμώνα εκείνου επάνω από την πρωτεύουσα της Νορβηγίας. Η πυριτική στάχτη που ξεπήδησε από τον κρατήρα του Κρακατόα δεν είχε αντίκτυπο μόνο στην τέχνη της εποχής αλλά και στην επιστήμη. Πέφτοντας στην επιφάνεια της Γης, η βαριά σκόνη από το Κρακατόα κάλυψε πλοία και πόλεις, πολλές χιλιάδες μίλια μακριά από την Ιάβα. Αλλά τα πιο μικροσκοπικά μόρια δεν έπεσαν καθόλου στη Γη: αντίθετα, αιωρούνταν για πολλά χρόνια στην γήινη ατμόσφαιρα, μέσα σε ρεύματα αέρα που τότε δεν ήταν καν γνωστά. Παρατηρώντας προσεκτικά τις περιπτώσεις όπου κάποιοι ουρανοί σε συγκεκριμένες πόλεις βάφονταν κόκκινοι, ως αποτέλεσμα των διερχόμενων υψηλών σύννεφων σκόνης, οι μετεωρολόγοι σχεδίασαν έναν χάρτη με τον τρόπο που αυτά τα ρεύματα του αέρα μετακινούνταν πάνω από την υφήλιο. Το πρώτο όνομα που χρησιμοποίησαν για το φαινόμενο αυτό ήταν «ρεύμα σκόνης του Ισημερινού». Μιλάμε φυσικά για τον σημερινό «αεροχείμαρρο», μια ανακάλυψη που αποτελεί, ως τώρα, τη σημαντικότερη παρακαταθήκη που μας άφησε το Κρακατόα. Είναι μια κληρονομιά που, όπως ακριβώς η τέχνη, θα παραμείνει απείρως πιο αξιομνημόνευτη από τις ατελείωτες λίστες των ακυρωμένων πτήσεων στα αεροδρόμια του Λονδίνου. Οι λίστες αυτές, με τη σειρά τους, θα αποτελέσουν τη μοναδική αφορμή για την οποία πολύς κόσμος θα θυμάται εκείνο το μικρό ηφαίστειο που ξαφνικά εξερράγη στα νότια της Ισλανδίας.

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Κρακατόα το 1883 προκάλεσε ψύξη για δεκαετίες

Ο αντίκτυπος της έκρηξης που σκόρπισε 25 κυβικά χιλιόμετρα λειωμένων βράχων, στάχτης καθώς και αερολύματα θειικού άλατος στην ατμόσφαιρα έγινε αισθητός για δεκαετίες -- πολύ περισσότερο από όσο προηγουμένως νομίζαμε. Η ίδια δε έκρηξη σκότωσε 36.000 ανθρώπους ενώ παρήγαγε τον ισχυρότερο ήχο που έχει καταγραφεί ποτέ στον πλανήτη.
"Εμφανίζεται από την επίδραση του να ήταν μια πολύ μεγάλη έκρηξη και η οποία μπόρεσε να κρατήσει για πολλές δεκαετίες και ενδεχομένως έναν ολόκληρο αιώνα", αναφέρει ο Peter Gleckler, κλιματολόγος στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore στην Καλιφόρνια.
Οι στάθμες της θάλασσας ανεβαίνουν όταν οι ωκεάνιες θερμοκρασίες είναι θερμότερες και υποχωρούν όταν ψύχονται. Τα ηφαίστεια απελευθερώνουν αερολύματα και σκόνη που εμποδίζουν να φτάσει στη γη το φως του ήλιου ανακλώντας το πίσω στο διάστημα. Έτσι αναγκάζουν την επιφάνεια των ωκεανών να ψύχεται με αποτέλεσμα τη συστολή, κάτι που μπορεί να αντισταθμίσει, τουλάχιστον προσωρινά, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που προκαλούνται από τα συνεχώς αυξανόμενα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Στις πρόσφατες δεκαετίες, η μέση ωκεάνια θερμοκρασία (μέχρι το βάθος των 300 μέτρων) έχει ανέβει κατά 0,037 βαθμούς Κελσίου, σύμφωνα με τους επιστήμονες λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, που εντάθηκε τους τελευταίους δύο αιώνες λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων. Και αυτό γιατί η άνοδος της θερμοκρασίας έχει υπερκαλύψει την επίδραση του Κρακατόα και η στάθμη των ωκεανών ανεβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες όλο και ταχύτερα.
Ο Gleckler και ερευνητές στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία μελετούσαν 12 μοντέλα προσομοιώσεων του κλίματος, όταν παρατήρησαν την επίδραση των ηφαιστειακών εκρήξεων.
Μερικά από τα μοντέλα του κλίματος συνυπολογίζουν τον αντίκτυπο τέτοιων εκρήξεων ενώ άλλα όχι.
"Καθώς εξετάζαμε όλα τα μοντέλα μαζί, είδαμε ότι ακριβώς κατά την διάρκεια της έκρηξης του Κρακατόα υπήρχε καθαρή διαφορά μεταξύ αυτών που πρόβλεπαν την έκρηξη και εκείνων που δεν την πρόβλεπαν", είπε ο Gleckler.
Και η σύγκριση υποδεικνύει ότι τα αιωρούμενα σωματίδια που εκλύονται από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις ψύχουν τους ωκεανούς έως και έναν αιώνα μετά το συμβάν
"Τα ηφαίστεια ασκούν μεγάλη επίδραση. Η θέρμανση των ωκεανών και η στάθμη της θάλασσας θα είχαν αυξηθεί πολύ περισσότερο εάν δεν ήταν η έκρηξη των ηφαιστείων", συνεχίζει ο Gleckler, ο οποίος εξέθεσε τα συμπεράσματα της έρευνας στο περιοδικό Nature.
Η μελέτη περιέλαβε επίσης και τις πιο πρόσφατες εκρήξεις συμπεριλαμβανομένου του Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, οι οποίες ήταν σε μια παρόμοια κλίμακα με αυτές του Κρακατόα.
Αλλά η επίδραση του Πινατούμπο στις ωκεάνιες θερμοκρασίες ήταν πολύ μικρότερη λόγω του αντίκτυπου των αερίων του θερμοκηπίου, που ήταν πολύ υψηλότερη το 1991 απ' ό,τι το 1883."Η επιρροή της έκρηξης του Πινατούμπο στη στάθμη της θάλασσας και της θερμότητας αντισταθμίστηκε από την υποβόσκουσα παγκόσμια θέρμανση", συνέχισε.
Πρόσθεσε δε ότι οι επιστήμονες πρέπει να σκεφτούν προσεκτικότερα για το πώς αυτοί περιλαμβάνουν τα αποτελέσματα των ηφαιστειακών εκρήξεων όπως του Κρακατόα και τις ακόμα προηγούμενες, στη διαμόρφωση του κλίματος.
"Δεν μπορούμε να στηριχθούμε στις μελλοντικές ηφαιστειακές εκρήξεις που επιβραδύνουν την θέρμανση των ωκεανών και των σταθμών της θάλασσας", πρόσθεσε ο Gleckler.
Δείτε και τα σχετικά άρθρα
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα επηρεάζει αλλά και επηρεάζεται από το κλίμα
Η ηφαιστειακή έκρηξη στη Θήρα πιο ισχυρή και από την έκρηξη του Kρακατόα
Τα ηφαίστεια, η ιστορία και η δράση τους

Το ηφαίστειο Νίσυρος

Η Νίσυρος είναι το νεώτερο από τα μεγάλα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας. Τα παλαιότερα πετρώματα που εμφανίζονται έχουν ηλικία λίγο μεγαλύτερη των 160.000 χρόνων, ενώ τα νεότερα πριν περίπου 15.000 χρόνια.
Συγκαταλέγεται μαζί με τα Μέθανα, τη Μήλο και τη Σαντορίνη στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. Όλα αυτά τα ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται κατανεμημένα κατά μήκος μιας ζώνης πλάτους λίγων δεκάδων χιλιομέτρων και μήκους 450 χιλιομέτρων, η οποία αρχίζει από τον Ισθμό της Κορίνθου καταλήγει στη Νίσυρο. Επειδή η ζώνη αυτή έχει σχήμα τόξου και σε αυτήν εστιάζεται η πλέον πρόσφατη ηφαιστειακή δράση στο χώρο του Αιγαίου, ονομάζεται «ενεργό ηφαιστειακό τόξο του νοτίου Αιγαίου».

Η Νίσυρος άρχισε να οικοδομείται σε ένα θαλάσσιο πυθμένα βάθους περίπου 300 μέτρων ο οποίος αποτελείται από ασβεστόλιθους. Τα πετρώματα αυτά έχουν δημιουργηθεί πριν 150 εκατομμύρια χρόνια από δράση και συσσώρευση θαλάσσιων οργανισμών (κοράλλια και κοχύλια). Τα ανώτερα στρώματα των υποθαλάσσιων λαβών που αποτελούν τα θεμέλια της Νισύρου, τα παλαιότερα δηλαδή πετρώματα που εμφανίζονται στο νησί, μπορούμε να τα παρατηρήσουμε σήμερα στις βορειοδυτικές ακτές του νησιού, καθώς ανοδικές κινήσεις και ρήγματα τα έφεραν πάνω από τη στάθμη της θάλασσας.
Το ηφαίστειο αναδύεται από τη θάλασσα και αρχίζει να οικοδομεί ένα χερσαίο κώνο πριν περίπου 150.000 χρόνια. Τα επόμενα χρόνια η βίαιη εκρηκτική και η ήπια ηφαιστειακή δράση διαδέχονται η μια την άλλη. Οι εκρήξεις τινάζουν στον αέρα το λιωμένο πέτρωμα που θρυμματίζεται, ψύχεται και ξαναπέφτει στη γη δημιουργώντας λεπτά ή παλιά στρώματα από ηφαιστειακή τέφρα.
Η τελευταία ηφαιστειακή δράση στη Νίσυρο εκδηλώθηκε πριν αρκετές χιλιάδες χρόνια και δεν έχει καταγραφεί στις ιστορικές πηγές. Παρ' όλα αυτά, η Νίσυρος χαρακτηρίζεται σαν ένα κοιμώμενο ενεργό ηφαίστειο.

Σουσάκι: ένα άγνωστο ηφαίστειο πολύ κοντά στην Αθήνα

Βγαίνοντας από την Αττική, με κατεύθυνση προς Κόρινθο, αμέσως μετά τους Άγιους Θεόδωρους, υπάρχει ένα πανάρχαιο ηφαίστειο, το Σουσάκι, που δίνει τη δυνατότητα για μια πεζοπορική εμπειρία διαφορετική από τις άλλες. Παίρνοντας μαζί σας ικανοποιητικές προμήθειες σε νερό και τρόφιμα, μπορείτε να μπείτε στο φαράγγι, που ξεκινά σε σημείο πολύ κοντά στην Εθνική οδό και καταλήγει στους πρόποδες των Γερανείων.
Το ηφαίστειο Σουσάκι είναι το βορειότερο άκρο του ηφαιστειακού τόξου του νοτίου Αιγαίου, στο οποίο ανήκουν τα Μέθανα, ο Πόρος, η Μήλος, η Νίσυρος και η Σαντορίνη. Παρόλα αυτά, ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξή του, ίσως γιατί, με το πέρασμα των αιώνων, ο κρατήρας έδωσε τη θέση του σε δύο χαράδρες, περικυκλωμένες από πευκοδάση και ελαιώνες. Όταν, όμως, μπείτε στην περιοχή, αποτολμώντας τη διάσχιση του ανατολικού φαραγγιού, το τοπίο αλλάζει απότομα και η βλάστηση δίνει τη θέση της σε ένα κυριολεκτικά σεληνιακό τοπίο, γεμάτο ηφαιστειογενή πετρώματα και μικρές στοές, από τις οποίες βγαίνουν θερμά αέρια και κάποτε αποτελούσαν σημεία εξόρυξης θειαφιού από τους κατοίκους της περιοχής.
Η πιο έντονη αίσθηση που έχει κανείς μπαίνοντας στην ηφαιστειακή χαράδρα είναι η μυρωδιά του θειαφιού, που σε κάποια σημεία είναι σχεδόν αφόρητη. Οι τρύπες που θα βλέπετε στα δεξιά σας θα προκαλέσουν την περιέργειά σας. Αν αποφασίσετε, ωστόσο, να πλησιάσετε θα πρέπει να κρατάτε ένα μαντήλι στο πρόσωπό σας, ιδίως αν αντιμετωπίζετε προβλήματα δύσπνοιας, καθώς η δυσοσμία είναι πολύ πιο έντονη. Επίσης, αποφύγετε να μπείτε πιο μέσα, καθώς η μυρωδιά μπορεί να προκαλέσει ακόμη και λιποθυμίες και η θερμοκρασία σε κάποιες περιπτώσεις, κάνει την ατμόσφαιρα ακόμη πιο αποπνιχτική. Στα σημεία αυτά, πριν μερικές δεκαετίες, και κυρίως στη διάρκεια της Κατοχής, οι ντόπιοι εξόρυσσαν θειάφι, που το εμπορεύονταν ή το χρησιμοποιούσαν για τις αγροτικές καλλιέργειες. Στις μικρές στοές του Σουσακίου, εκείνα τα χρόνια, πολλοί ήταν εκείνοι που έχασαν ακόμη και τη ζωή τους, όταν τα σαθρά πετρώματα κατέρρεαν, εγκλωβίζοντάς τους. Άλλωστε, σε κάποια σημεία μπορεί να δείτε ακόμη και νεκρά ζώα ή πουλιά, που αποδείχθηκαν ευάλωτα στις ιδιαίτερες συνθήκες που διαμορφώνονται στην περιοχή, λόγω των δηλητηριωδών αερίων. Ιδιαιτέρως τον Χειμώνα, όταν φυσάει νοτιάς, η θερμοκρασία στη χαράδρα ανεβαίνει και τα αέρια είναι ορατά με γυμνό μάτι.
Ωστόσο, οι εντυπώσεις που θα αποκομίσετε, από τα πρώτα κιόλας μέτρα της πεζοπορίας σας μέσα στο φαράγγι, θα είναι πολύ ιδιαίτερες, κυρίως εάν δεν έχετε ποτέ πριν έρθει σε επαφή με την δύναμη και την ενέργεια που αποπνέει μια ηφαιστειογενής περιοχή. Εάν, μάλιστα, αποφασίσετε να συνεχίσετε ψηλότερα, θα αποζημιωθείτε ακόμη περισσότερο για τον κόπο σας. Αν και πιο δύσβατο, το μονοπάτι διασχίζει την κοιλάδα ενός ρέματος και σε αρκετά σημεία θα δείτε και νερό να αναβλύζει μέσα από τα έγκατα της γης. Το τοπίο ξαναπρασινίζει και τα πεύκα κάνουν την εμφάνισή τους, στις απότομες πλαγιές πάνω από τα κεφάλια σας. Θα δείτε, επίσης, πικροδάφνες, μικρά κυπαρισσοειδή, σπάνια λουλούδια, αλλά και καλαμιές, ενώ ακόμη ψηλότερα και ανάλογα την εποχή, θα βρείτε και μικρούς καταρράκτες, που ολοκληρώνουν την όμορφη εικόνα της ανάβασή σας.
Οι γεωλόγοι μελετούν συνεχώς το Σουσάκι, μαζί με τα υπόλοιπα ηφαιστειακά κέντρα της Ελλάδας και θεωρούν ότι δεν αποκλείεται, κάποια στιγμή, να ξυπνήσει και πάλι. Ίσως γι αυτό προκαλεί έκπληξη η ύπαρξη διυλιστηρίων πολύ κοντά στην περιοχή. Όσο, πάντως, κι αν το γύρω περιβάλλον χαλάει την αισθητική σας, όταν βρεθείτε μέσα στη χαράδρα, θα ταξιδέψετε, για λίγες ώρες, σε άλλη διάσταση και θα ξεχάσετε ότι βρίσκεστε τόσο κοντά στην Αθήνα, αλλά και δίπλα σε μια περιοχή πραγματικά υποβαθμισμένη περιβαλλοντικά.
Αν, τώρα, έχετε ακόμη περισσότερη υπομονή και διάθεση, μπορείτε να συνεχίσετε την πεζοπορία σας, στη δυτική χαράδρα, που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Η διαδρομή εκεί είναι πολύ πιο ομαλή, η βλάστηση περισσότερη, ίσως και η ροή του νερού. Αν, μάλιστα έχετε προνοήσει, μπορείτε να απολαύσετε κι ένα πικ νικ στη σκιά ενός δέντρου, πριν επιστρέψετε στην Εθνική οδό και προσγειωθείτε στην πραγματικότητα.
Πως θα πάτε στο Σουσάκι
Στην Εθνική Οδό Αθηνών – Κορίνθου, βγείτε στην έξοδο των Αγίων Θεοδώρων, περάστε κάτω από την Εθνική και βγείτε στην παλιά εθνική. Στρίψτε δεξιά και μετά από δύο χιλιόμετρα κάντε δεξιά στη διχάλα και περάστε κάτω από τη γέφυρα. Μετά την είσοδο των διυλιστηρίων, προσέξτε την πινακίδα δεξιά για Σουσάκι και μόλις βγείτε στον κεντρικό δρόμο στρίψτε δεξιά και αμέσως αριστερά. Έχετε φτάσει στον παράδρομο της Εθνικής. Περάστε απέναντι και συνεχίστε προς το βουνό αριστερά για 50 μέτρα. Φτάνετε σε χωματόδρομο που είναι και η τελική ευθεία για τη χαράδρα. Η πινακίδα “Σουσάκι” θα σας οδηγήσει στην είσοδο του φαραγγιού.

Διαμονή στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων
Αν μένετε στην Αθήνα, η εκδρομή σας μπορεί να είναι μονοήμερη. Αν, πάλι, έρχεστε από πιο μακριά ή απλά επιθυμείτε να κάνετε μια πιο ολοκληρωμένη εκδρομή, η περιοχή διαθέτει κάποια μικρή υποδομή.

Περιήγηση στο ηφαίστειο Σουσάκι

ΓΕΝΙΚΑ: Στο Σουσάκι, κοντά στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας κρύβεται ένας μικρός θησαυρός που ελάχιστοι από τους κατοίκους της Αθήνας γνωρίζουν. Πρόκειται για ένα ηφαίστειο, το οποίο ανήκει στο ίδιο ηφαιστειακό τόξο με τα ηφαίστεια των Μεθάνων, της Αίγινας, του Πόρου, της Νισύρου και της Σαντορίνης. Βρίσκεται σε ύψος 180 μ και παρότι η τελευταία ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή έγινε πριν από 2,7 εκατ. χρόνια, υπάρχει ακόμα και σήμερα εντονότατη μεταηφαιστειακή δραστηριότητα με εκπομπή θερμών αερίων, κυρίως διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υδροθείου. Τα αέρια αυτά προκαλούν αποσάθρωση στα πετρώματα δημιουργώντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς. Στην περιοχή του ηφαιστείου υπάρχουν διάσπαρτες στοές από τις οποίες γίνονταν εξόρυξη θείου. Σε πολλά σημεία το έδαφος είναι θερμό, ενώ σε άλλα ακόμα και με το δάκτυλο να σκάψει κάποιος λίγα εκατοστά στο χώμα θα νιώσει τα θερμά αέρια να αναδύονται από τις πλαγιές του ηφαιστείου. Στα στόμια των πολλών στοών (φυσικών και τεχνητών) που υπάρχουν στην περιοχή, συναντάμε συχνά ψόφια έντομα και πουλιά, θανατωμένα από τα δηλητηριώδη αέρια. Στην περιοχή του ηφαιστείου υπάρχουν δύο φαράγγια τα οποία περιβάλλονται από πλαγιές με πολύ εντυπωσιακά ηφαιστειακά πετρώματα ενώ σε αυτά τρέχουν νερά που τροφοδοτούνται από πηγές διάσπαρτες κατά μήκος τους. Ανάλογα με την εποχή, τα φαράγγια αυτά μπορεί να κατεβάζουν πολύ νερό. Στην περιγραφή που ακολουθεί, αναγράφονται σε παρένθεση τα waypoints που καταγράψαμε με το GPS στα ακόλουθα σημεία.

ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ - ΜΕΘΑΝΑ

ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΝΑ ΠΟΛΥ ΓΝΩΣΤΟ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΑΞΙΟΘΕΑΤΟ ΣΤΑ ΜΕΘΑΝΑ. ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΣΤΑ ΜΕΘΑΝΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΝΩΣΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ.
ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ - ΜΕΘΑΝΑ
Το ηφαίστειο στα Μέθανα είναι γνωστό απο τα αρχαία χρόνια και η ηφαιστειακή δραστηριότητα του είναι γνωστή απο την περίοδο 276 εώς 239 π.χ. απο αναφορές που έκαναν οι γνωστοί αρχαίοι ιστορικοί Στράβωνας, Παυσανίας και Οβίδιος. Κοντά στο χωριό Καμένη Χώρα στα Μέθανα βρίσκεται ο πιο γνωστός κρατήρας απο τους 30 κρατήρες του ηφαισττείου των Μεθάνων.
Το ηφαίστειο στα Μέθανα ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο στο νότιο Αιγαίο βρισκόταν σε μεγάλη δραστηριότητα στα αρχαία χρόνια και πολλές εκρήξεις εκδηλώθηκαν κυρίως κατά την περίοδο προς το τέλος της τριτογενούς περιόδου και κατά τη διάρκεια της τεταρτογενούς περιόδου. Το ηφαιστειακό κέντρο στα Μέθανα ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο που συνδέει τα ηφαίστεια Μεθάνων, Πάτμου, Μήλου, Κιμώλου, Πόρου, Καράβι, Φαλκονέρας, Αντιμήλου, Σουσακίου, Αιγίνης, Πολύβου, Σπυρηδονησίων, Αντίπαρου, Χριστιανών, Σαντορίνης, Κω, Νισύρου, Αλικαρνασού, Στρογγυλού, Δεσποτικού, Βελοπούλας και Αντίπαρου.
Τα δείγματα παλαιότερων εκρήξεων του ηφαιστείου στην ευρύτερη περιοχή στα Μέθανα είναι πολλά. Εκτός απο τον πολύ εντυπωσιακό κρατήρα στο χωριό Καμένη Χώρα, υπάρχουν επίσης μεγάλοι κρατήρες στις περιοχές Μακρύλογγος, Μούσκα και Κυψέλη.
Το μή ενεργό πλέον ηφαίστειο στα Μέθανα εκδήλωσε μια πολύ μεγάλη έκρηξη στο χωριό Καμένη Χώρα κατά την περίοδο 277 εώς 240 π.χ. και αναφέρεται απο τους ιστορικούς Παυσανία και Στράβωνα. Ο κρατήρας που δημιουργήθηκε ύστερα απο τη μεγάλη έκρηξη έχει βάθος περίπου 50 μέτρων και διάμετρο 100 μέτρων.
Το ηφαίστειο είναι απο τα πιο γνωστά και μοναδικά αξιοθέατα στα Μέθανα. Πολλοί επισκέπτες στις διακοπές, στα ταξίδια και στις εκδρομές τους στα Μέθανα επισκέπτονται το μεγάλο κρατήρα στο χωριό Καμένη Χώρα, βλέπουν το αρχαίο ηφαίστειο και απολαμβάνουν την ωραία εμπειρία της ανάβασης του κρατήρα.

ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ ΑΝΟΙΞΗΣ

Πόσες διαφορετικές εικόνες μπορούν να χωρέσουν σε έναν κόλπο; Θα το διαπιστώσει ο περιηγητής που θα διατρέξει αυτή την εποχή τις ακτές της Αργολίδας από την Παλαιά Επίδαυρο, το Κολιάκι, την Τραχειά, τη Δρυόπη, τα Μέθανα, την Καημένη και τον κώνο του ηφαιστείου. Σάββατο 1 Μαΐου 2010



rnd = Math.floor(Math.random()*900000)+100;
now = parseInt((new Date()).getTime());
burst="?"+rnd+":?";
document.write("");
document.write("");

Η ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ της Παλαιάς Επιδαύρου, ανάμεσα στις ανθισμένες κουτσουπιές, σας ακολουθεί καθώς ανεβαίνετε στην επικράτεια των χρωμάτων ακολουθώντας την πινακίδα προς Κρανίδι, Πόρτο Χέλι, Γαλατά και Ερμιόνη. Ο δρόμος ελίσσεται ανάμεσα στα καταπράσινα χωράφια με τα μοναχικά δένδρα και τις πινελιές από παλέτα πολύ ευφάνταστου ζωγράφου. Πόσα χρώματα μπορούν να χωρέσουν ακόμη και στα κράσπεδα του δρόμου; Αμέτρητα. Κοιτάξτε λοιπόν μπροστά για να προλάβετε την παράκαμψη για το Κολιάκι (10 χλμ. από την Παλαιά Επίδαυρο). Αυτό το μικρό χωριό έχει ενδιαφέρον όχι μόνο για τη θεά του αλλά και για τη γεύση του, η οποία ταιριάζει πολύ με την Τραχειά (4 χλμ. από το Κολιάκι), αφού τα δύο χωριά φημίζονται για τα γαλακτοκομικά προϊόντα τους, τα αρτοσκευάσματά τους και τα παραδοσιακά ζυμαρικά που παράγουν μικρές βιοτεχνίες με υλικά από την περιοχή. Μετά την Τραχειά η πινακίδα προς Πόρο και Μέθανα σας βγάζει από τον κεντρικό ασφαλτόδρομο και σας βάζει σε μια διαδρομή-ποίημα προς Αγία Ελένη, Ανω Φανάρι και Δρυόπη (12 χλμ. από τη διακλάδωση). Ο δρόμος ανεβοκατεβαίνει τις ήρεμες καμπύλες του τοπίου μέχρι να προσεγγίσει τη θάλασσα από τη στεριά. Απέναντι ακριβώς είναι η γωνιά της χερσονήσου των Μεθάνων με το ηφαίστειο. Βάζετε πλώρη για τα Μέθανα ακολουθώντας τον παραλιακό δρόμο ο οποίος περνά από την Καλλονή (7 χλμ. από τη Δρυόπη) και τον υγρότοπο της Ψύφτας με τα υδρόβια πουλιά που ταξιδεύουν πάνω στο νερό. Παραβλέπετε τον δρόμο ευθεία που πάει για Γαλατά και ακολουθείτε τη διακλάδωση αριστερά για Μεταμόρφωση (4 χλμ. από τη Ψύφτα) και Τακτικούπολη (2 χλμ. μετά). Ο δρόμος κάνει μια θεαματική «φουρκέτα» για να σας βγάλει στο επίσης θεαματικό σημείο θέας των Μεθάνων (8 χλμ. από την Τακτικούπολη). Βόλτα στο ηφαίστειο Την ατμόσφαιρα των Μεθάνων χαρακτηρίζουν κυριολεκτικά και μεταφορικά οι ιαματικές πηγές. Τις βλέπετε αριστερά στην είσοδο της πολιτείας και τις αισθάνεστε στη μύτη σας πολύ πριν. Μέσα στον οικισμό βρίσκετε την πινακίδα που σας πάει στο εσωτερικό της χερσονήσου προς Δρυτσέικα (3 χλμ.) και Μεγαλοχώρι (3 χλμ.). Δύο χιλιόμετρα μετά το Μεγαλοχώρι η πινακίδα δεξιά δείχνει τον δρόμο προς την Καημένη (4 χλμ.) και τον κρατήρα. Η γραφική Καημένη είναι όντως χτισμένη πάνω στην κόκκινη λάβα. Δεν έχετε και πολλές επιλογές στην Ελλάδα να περπατήσετε πάνω σε ένα ηφαίστειο. Ολο αυτό το βουνό δημιουργήθηκε από ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο το οποίο εκδηλώθηκε τελευταία φορά γύρω στο 1700. Εσείς μπορείτε να περπατήσετε πάνω στον ηφαιστειακό κώνο. Μετά την Καημένη ο δρόμος συνεχίζει μέσα σε ένα ωραίο τοπίο με ξερολιθιές από ηφαιστειακή πέτρα και εικόνες από το παρελθόν όπως ο ηλικιωμένος καβαλάρης στο σαμάρι του γαϊδουριού του. Περίπου 1 χλμ. μετά την Καημένη ο δρόμος σταματά και αρχίζει το (σηματοδοτημένο) μονοπάτι προς το ηφαίστειο. ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Οδικώς από την Αθήνα για Μέθανα είναι περίπου 200 χλμ.Για να είναι αυτή η βόλτα ολοκληρωμένη,ενδείκνυται η επιστροφή στον Πειραιά να γίνει με οχηματαγωγό πλοίο από τα Μέθανα (Λιμεναρχείο Μεθάνων 22980 92279 και Πρακτορείο 22980 92460,2,30 ώρες). ΔΙΑΜΟΝΗ: Στα Μέθανα,στα διαμερίσματα «Μαρούσα» τηλ.22980 92040,«Τζίνα» τηλ. 22980 92516,στα ξενοδοχεία «Αthina» τηλ. 22980 93050,«Οι Πηγές» τηλ.22980 92258, «Αύρα» τηλ. 22980 92550, «Ελενα» 22980 92500,«Σαρωνίς» τηλ.22980 92312.Στο Μεγαλοχώρι Μεθάνων,στον ξενώνα «Αρσινόη» τηλ.22980 92900 ΦΑΓΗΤΟ: Στα Μέθανα,στην παραλία Αλμύρα,στο «Παλαιόκαστρο».Στο Βαθύ,στις ψαροταβέρνες «Τζίμης»,«Μελέτης»,«Το λιμανάκι»,«Το Βαθύ».Στην Παλαιά Επίδαυρο,στην «Μουριά».Στο Κολιάκι,στη «Βρύση του Νταβέλη».Στην Τραχειά,στην ταβέρνα του Καραγιάννη.Στην παραλία της Καλλονής,στον «Μάνθο».Στην Ψήφτα,στον «Μπάκα». Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=329163&ct=1&dt=01/05/2010#ixzz0oCb1kpfC

Ηφαίστειο Μεθανών

Η ομάδα των φίλων που ανεβαίνει Πάρνωνα κλήθηκε να συνδράμει με τηλεσκόπια στη μαγική αστροβραδιά την Κυριακή 23 Αυγούστου 2009 στο Ηφαίστειο των Μεθάνων όπου απολαύσαμεμουσική για πιάνο (Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου και Γιάννης Λούκος)μαζί με τραγούδι (Δάφνη Πανουργιά)και αφήγηση από την αρχαία ελληνική μυθολογία (Τζίνα Κουλαρμάνη)σε ένα ελάχιστα φωτισμένο χώρο κάτω από τον έναστρο ουρανό δίπλα στις επιβλητικές κλιτύες του ηφαιστείου.Ο Θανάσης Ευαγγελόπουλος με laser pointer μας ξενάγησε στους αστερισμούς και τους μύθους τους και στη συνέχεια τρία τηλεσκόπια στόχευσαν εντυπωσιακούς στόχους που ενθουσίασαν τους πάντες (Δίας, Ανδρομέδα, σφαιρωτά, ανοιχτά, διπλά).(είχε πολύ κόσμο από Μέθανα, Γαλατά, Ερμιώνη, ακόμη και από Κόρινθο και Αθήνα, μπράβο στους οργανωτές για τις επιλογές και για τον ελάχιστο φωτισμό!).

ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ

Γεωλογικοί σχηματισμοί, στους οποίους καταλήγουν υπόγεια συστήματα φυσικών αγωγών που προάγουν υλικά υψηλής θερμοκρασίας από το χώρο δημιουργίας τους στην επιφάνεια της Γης.
Το τελευταίο τμήμα αυτού του πολύπλοκου συστήματος φυσικών αγωγών ονομάζεται ηφαιστειακός πόρος, ενώ το άνοιγμα από το οποίο εκτινάσσεται το διάπυρο υλικό -που αποτελείται κυρίως από λάβα υγρής μορφής, θερμά αέρια και στερεά σωματίδια- ονομάζεται κρατήρας. Κατά την έκχυσή του από τον κρατήρα το ηφαιστειακό υλικό συσσωρεύεται γύρω από αυτόν και αποψύχεται, με αποτέλεσμα τη στερεοποίησή του και το σχηματισμό του ηφαιστειακού κώνου, όνομα που οφείλεται στη μορφή που αποκτά συνήθως ο σχηματιζόμενος λόφος.
Η τροφοδοσία ενός ηφαιστείου με ηφαιστειακό υλικό -που ονομάζεται μάγμα και είναι το διάπυρο λιωμένο υλικό που δεν έχει διαχωριστεί ακόμη σε υγρή, στερεά και αέρια μορφή- γίνεται μέσω των μαγματικών θαλάμων. Πρόκειται για κοιλότητες, σε μεγάλο βάθος, όπου συγκεντρώνονται μεγάλες ποσότητες μάγματος. Το μάγμα δημιουργείται σε ασταθείς ζώνες της λιθόσφαιρας, λόγω περιοδικού λιώσιμου του εξωτερικού μανδύα του γήινου φλοιού σε ένα βάθος μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης. Κατά τη διάρκεια των ηφαιστειακών εκρήξεων, τα αέρια που είναι διαλυμένα στο μάγμα διαφεύγουν από αυτό και έτσι προκύπτει η λάβα, από την απόψυξη της οποίας σχηματίζονται τα ηφαιστειακά πετρώματα. Το μάγμα και η λάβα αποτελούνται κυρίως από λιωμένα πυριτικά άλατα, με αποτέλεσμα η εκατοστιαία περιεκτικότητα σε πυρίτιο να αποτελεί μέτρο σύγκρισης και διαχωρισμού των σπουδαιότερων τύπων μαγμάτων. Τα αέρια και οι μεγάλες ποσότητες νερού που περιέχονται στο μάγμα, σε συνδυασμό με τις μεγάλες πιέσεις που επικρατούν στα βάθη όπου δημιουργείται, ευθύνονται για την ανοδική πορεία του μάγματος, που οδηγεί στην έκρηξη του ηφαιστείου.
Η γεωγραφική κατανομή των ενεργών ή και σβησμένων ηφαιστείων ερμηνεύτηκε για πρώτη φορά από τη θεωρία των λιθοσφαιρικών πλακών. Συγκεκριμένα, εξακριβώθηκε ότι περιοχές μεγάλης σεισμικής δραστηριότητας συμπίπτουν με τεκτονικά κινητές περιοχές στα σύνορα των λιθοσφαιρικών πλακών, οι οποίες εκτείνονται κατά μήκος μεγάλων ρήξεων του γήινου φλοιού.
Στα σημεία συνάντησης των λιθοσφαιρικών πλακών σχηματίζονται στενά ρήγματα, που ονομάζονται τάφροι, είτε λεπτές ρωγμές με υπερυψωμένα χείλη, που είναι γνωστές ως ράχες. Μια από τις σπουδαιότερες ράχες είναι η μεσοωκεάνια ράχη του Ατλαντικού, η οποία αποτελεί μια αλυσίδα υποθαλάσσιων ηφαιστείων, κατά την ηφαιστειακή δραστηριότητα των οποίων έχουμε έκχυση λάβας κυρίως βασαλτικής δομής. Οι υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις πολλές φορές γίνονται αισθητές και στην επιφάνεια της θάλασσας, συνοδευόμενες από αναταραχές και θόλωμα του νερού, από εμφάνιση μεγάλων ποσοτήτων ελαφρόπετρας, όπως και από τη δημιουργία θαλάσσιων κυμάτων (τσουνάμι). Το 1985 στην περιοχή ανατολικά του αρχιπελάγους της Ιαπωνίας, το ωκεανογραφικό σκάφος Jean Charcοt ανακάλυψε έναν μεγάλο αριθμό υποθαλάσσιων ηφαιστείων, ύψους 3.500 μ., ενώ την ίδια εποχή πάνω από 115 νέα υποθαλάσσια ηφαίστεια με κρατήρες μέχρι 8 χλμ. ανακαλύφθηκαν σε βάθος 4.500 μ. στη θαλάσσια περιοχή της Καλιφόρνια. Μάλιστα για τα υποθαλάσσια ηφαίστεια που βρέθηκαν στα ανοιχτά της Καλιφόρνια εκτιμάται ότι ο φλοιός τους είναι πλούσιος σε πολύτιμα μέταλλα, όπως κοβάλτιο, λευκόχρυσο κ.λπ. Επίσης, τη δεκαετία του 1980 επιβεβαιώθηκε η υπόθεση ότι οι ατόλλες (κοραλλιογενή νησάκια) είναι προϊόντα υποθαλάσσιων και μη ηφαιστείων. Η μεσοωκεάνια ράχη του Ατλαντικού έχει πλάτος περίπου 4 χλμ. και τα σημεία στα οποία προβάλλει έξω από τη θάλασσα είναι η Ισλανδία και η μεγάλη κοιλάδα του Αφάρ στην ανατολική Αφρική μεταξύ της Αιθιοπίας και του Τζιμπουτί. Άλλες ζώνες που παρουσιάζουν μεγάλη σεισμική αλλά και ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι το νοτιοανατολικό τμήμα της Ευρώπης, η τάφρος που βρίσκεται ανατολικά της αφρικανικής ηπείρου, η περιοχή που εκτείνεται νότια της Ινδονησίας και ο ηφαιστειακός δακτύλιος του Ειρηνικού, που αποτελεί περιοχή που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα σε παγκόσμια κλίμακα.
Ένα μέρος των ενεργών ηφαιστείων, ο αριθμός των οποίων υπολογίζεται περίπου στα 800 σε όλη τη Γη, διακρίνεται για τη συνεχή και μερικές φορές έντονη ηφαιστειακή τους δράση, ενώ ένα άλλο μέρος βρίσκεται σε μια κατάσταση ηρεμίας με περιοδικές ηφαιστειακές εξάρσεις. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1970 και 1980, στα ηφαίστεια που παρουσίασαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον -κυρίως λόγω των εντυπωσιακών εκρήξεων αλλά και των φαινομένων που τις συνόδευαν- συγκαταλέγονται το Βesymjanny (1970) και Τοlbachik (1975) στη χερσόνησο της Καμτσάτκα, το Sakuraijama (1972) στην Ιαπωνία, το Νyiragοngο (1977) στο Ζαΐρ, το Κilauea (1982) στην Ιαπωνία, το Νeνadο del Ruiz (1985) στην Κολομβία, το ηφαίστειο της St. Ηellen στην πολιτεία της Ουάσινγκτον των ΗΠΑ (1980) και το Ρinatubο (1991) στις Φιλιππίνες. Η έκρηξη του ηφαιστείου της Αγίας Ελένης συγκαταλέγεται στις πιο βίαιες, κατά την οποία το νέφος κίσσηρης και αερίου που σχηματίστηκε, θερμοκρασίας 600 C, κατέστρεψε τη γύρω βλάστηση, δημιουργώντας μια πεδιάδα τέφρας, ενώ πετρώματα και λάσπη κάλυψαν τις γειτονικές πεδινές και δασώδεις περιοχές. Φυτά και ζώα που βρίσκονται κάτω από το νερό ή στο υπέδαφος επέζησαν, ενώ άλλα που επιβίωσαν μετά την έκρηξη καταστράφηκαν αργότερα ως αποτέλεσμα των μετακινήσεων των στρωμάτων τέφρας. Σήμερα η περιοχή γύρω από το ηφαίστειο, εκτός αυτής που καλύφθηκε από τέφρα και διασώζει ελάχιστα ίχνη ζωής, σταδιακά αποκαθίσταται με την εμφάνιση θαμνώδους βλάστησης και μονοκύτταρων οργανισμών και αποτελεί για τους επιστήμονες μοναδικό χώρο μελέτης σχετικά με την πορεία της βιολογικής αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος μετά από μια μεγάλη καταστροφή. Στις ισχυρότερες ηφαιστειακές εκρήξεις συγκαταλέγεται και η έκρηξη του ηφαιστείου Ρinatubο το 1991 στις Φιλιππίνες. Επί εβδομάδες εκτοξεύονταν προς την ατμόσφαιρα, σε ύψος 23 χλμ. πάνω από την επιφάνεια της Γης, τέφρα και διοξείδιο του θείου, με αποτέλεσμα να σχηματιστεί μια ζώνη θειικού οξέος στην ατμόσφαιρα της Γης, που την κάλυπτε σε ποσοστό 40% και συνέτεινε στην καταστροφή του όζοντος. Αυτή η ζώνη του θειικού οξέος που περιέβαλε τη Γη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ήταν ικανή να ανακλάσει σε μεγάλο βαθμό την ορατή ηλιακή ακτινοβολία, με αποτέλεσμα να ψυχθούν τα στρώματα του αέρα που βρίσκονται κοντά στην επιφάνειά της. Συγκεκριμένα, εικάζεται ότι μια μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας σε ποσοστό 5-7% μπορεί να επιφέρει μια μείωση της μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 0,5-1 C.
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ισχύ και τα χαρακτηριστικά τους. Η ιδιαιτερότητα κάθε ηφαιστείου κατά τη διάρκεια έκρηξής του αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, όπως στο μέγεθος και το σχήμα του μαγματικού θαλάμου, στη θέση και στις διακλαδώσεις του ηφαιστειακού πόρου, όπως και στα χαρακτηριστικά της λάβας. Έτσι, η έκρηξη μπορεί να είναι βίαιη, όπως στην περίπτωση του ηφαιστείου της Αγ. Ελένης και του Ρinatubο, συνοδευόμενη πολλές φορές και από σεισμικές δονήσεις που οδηγούν στην κατάρρευση του κρατήρα και τη δημιουργία καλδέρας, δηλ. το σχηματισμό ράχης, ενώ μερικές φορές η ηφαιστειακή δραστηριότητα εκδηλώνεται με απλή έκχυση της λάβας από ρήγματα χωρίς να αλλάζει ιδιαίτερα η τοπογραφία της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου είναι το ηφαίστειο Νyiragοngο, που βρίσκεται στο Ζαΐρ και είναι ιδιαίτερα γνωστό λόγω της μεγάλης ποσότητας λάβας που υπάρχει στον κρατήρα του. Η δραστηριοποίηση του ηφαιστείου οδήγησε στο σχηματισμό μιας μεγάλων διαστάσεων ρωγμής στις πλαγιές του, με αποτέλεσμα μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα 60.000.000 κυβ. μ. υπέρρευστης λάβας να κατακλύσουν τις γύρω περιοχές και να προκαλέσουν το θάνατο σε 60 ανθρώπους.
Ανεξάρτητα, όμως, από την ιδιαιτερότητα κάθε ηφαιστείου, οι επιστήμονες διακρίνουν σήμερα, βάσει της ποσοτικής αναλογίας των ηφαιστειακών υλικών που εκτοξεύονται και του ιξώδους της λάβας, 4 κύριες κατηγορίες (τύπους) εκρήξεων: τις χαβάιες (ή εκχυτικές), τις στρομπόλιες (ή μεικτές), τις θολωτού ή δομοειδούς τύπου (ή εξωθητικές) και τις βουλκάνιες (ή εκρηκτικές).
1) Χαβάιος τύπος
Είναι χαρακτηριστικός τύπος ηφαιστειακών εκρήξεων, που εκδηλώθηκαν στα νησιά της Χαβάης και την Ισλανδία. Χαρακτηρίζεται από ήπια έκχυση μεγάλης ποσότητας ρευστής λάβας, βασαλτικής σύνθεσης και υψηλής θερμοκρασίας 1200 C, χωρίς να συνοδεύεται από σεισμικές δονήσεις. Αυτού του τύπου οι εκρήξεις, αν και εκδηλώνονται πρακτικά χωρίς προειδοποίηση, ποτέ δεν είναι καταστροφικές, επειδή δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για τη συγκέντρωση της απαιτούμενης ενέργειας κάτω από το ηφαίστειο.
2) Στρομπόλιος τύπος
Ο στρομπόλιος τύπος ηφαιστειακών εκρήξεων οφείλει το όνομά του στις εκρήξεις του ηφαιστείου Strοmbοli, που βρίσκεται στο συγκρότημα των νήσων Liρari της Ιταλίας. Η λάβα είναι βασαλτικής ή ανδεσιτο-βασαλτικής σύνθεσης, αλλά χαμηλότερης θερμοκρασίας από τη λάβα του χαβάιου τύπου (1.000-1.100 C). Επίσης, κατά την έκχυση λάβας παρατηρούνται ήπιας μορφής εκρήξεις σε τακτά χρονικά διαστήματα, που συνοδεύονται από σύννεφα αερίων.
3) Θολωτός ή δομοειδής τύπος
Χαρακτηριστικό φαινόμενο αυτού του τύπου έκρηξης είναι η έκχυση παχύρρευστης λάβας που αποτελείται από ανδεσίτη, δακίτη ή ρυόλιθο. Γνώρισμα αυτού του τύπου έκρηξης είναι η εμφάνιση ορισμένων μορφών θόλων.
4) Βουλκάνιος τύπος
Στον βουλκάνιο τύπο εκρήξεων, όνομα που οφείλεται στο ηφαίστειο Vulcana της Ιταλίας, παρατηρούνται βίαιες εκρήξεις, συνοδευόμενες από εκτίναξη σημαντικών ποσοτήτων στάχτης αερίων αλλά και στερεών σωματιδίων. Η λάβα είναι παχύρρευστη, αποτελείται από ανδεσίτη, δακίτη ή ρυόλιθο και είναι ιδιαίτερα όξινη.
Εκτός από τις επιπτώσεις των ηφαιστειακών εκρήξεων στο κλίμα της Γης, αντικείμενο μελέτης για τους επιστήμονες αποτελεί και η εξεύρεση τρόπων εκμετάλλευσης της γεωθερμικής ενέργειας στις ηφαιστειογενείς περιοχές. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας οι επιστήμονες του εργαστηρίου του Lοs Αlamοs των ΗΠΑ κατασκευάζουν πειραματικά μοντέλα προσομοίωσης ηφαιστειακών εκρήξεων, ελπίζοντας ότι οι γνώσεις που θα αποκομίσουν από αυτά θα τους βοηθήσουν στην εξεύρεση κατάλληλων τοποθεσιών με εκμεταλλεύσιμες πηγές γεωθερμικής ενέργειας. Σε πολλές χώρες, όπως στην Ιαπωνία, την Ιταλία, την Ισλανδία, τη Νέα Ζηλανδία, την πρώην Τσεχοσλοβακία και τις ΗΠΑ, παρατηρείται μεγάλη πρόοδος στην εκμετάλλευση γεωθερμικής ενέργειας, ενώ για πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου η ενέργεια αυτή αποτελεί μια αξιόπιστη, διαρκή και οικονομική λύση στο ενεργειακό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν.
Ένα άλλο πρόβλημα που καλούνται οι επιστήμονες να επιλύσουν είναι το πρόβλημα της πρόγνωσης των ηφαιστειακών εκρήξεων, μιας και πολλές περιοχές διατρέχουν έναν διαρκή κίνδυνο από τα ηφαίστεια. Φαινόμενα που προηγούνται μιας ηφαιστειακής έκρηξης και μπορεί να συνδράμουν στην πρόγνωσή της είναι:
α) ηφαιστειακοί σεισμοί που προηγούνται της ηφαιστειακής δραστηριοποίησης·
β) η αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους στην ευρύτερη περιοχή του ηφαιστείου·
γ) η ύπαρξη αναθυμιάσεων από τη γη και γενικότερα η μεταβολή της τοπογραφίας της περιοχής του ηφαιστείου·
Ωστόσο, η πρόγνωση των ηφαιστειακών εκρήξεων αποτελεί ένα δύσκολο πρόβλημα και απαιτεί τη συνεργασία επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων (ηφαιστειολόγοι, σεισμολόγοι, γεωφυσικοί κ.λπ.).
Γενικά, πολλές πυκνοκατοικημένες περιοχές οι οποίες απειλούνται από ηφαίστεια που ενεργοποιούνται κατά καιρούς παρακολουθούνται από σεισμογράφους και συστήματα λέιζερ, που πολλές φορές είναι σε θέση να προειδοποιήσουν για μια επικείμενη ηφαιστειακή έκρηξη.
Μάλιστα, στις αρχές του 1994 άρχισε και η υλοποίηση του προγράμματος-πιλότου Εnνirοment με κοινοτική χρηματοδότηση, που αποβλέπει στην παρακολούθηση του ηφαιστειακού κινδύνου στην Ελλάδα. Ο πρώτος σταθμός παρακολούθησης πρόκειται να λειτουργήσει στη Θήρα (Σαντορίνη), ενώ για την υλοποίηση του προγράμματος συμμετέχουν 15 επιστημονικοί φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, μεταξύ των οποίων το Ινστιτούτο Γεωλογικών Μελετών (ΙΓΜΕ), τα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Αστεροσκοπείο.


Στην Ελλάδα: Τα ηφαίστεια της χώρας μας χαρακτηρίζονται ως μεταλπικά, γιατί δημιουργήθηκαν μετά τις αλπικές πτυχώσεις και βρίσκονται σε ρηξιγενείς περιοχές, δηλαδή η εμφάνισή τους είναι στενά συνδεμένη με την τεκτονική του ελληνικού χώρου.
Μια κατάταξη αυτών των ηφαιστείων θα μπορούσε να γίνει με βάση την ηλικία τους. Διακρίνουμε δυο τέτοιες μεγάλες ομάδες:
α) Στην πρώτη ομάδα με παλιά ηφαιστειότητα (Μέσου Ηώκαινου - Τέλους Μειόκαινου) ανήκουν τα ηφαίστεια: Ξάνθης, Σιδηροκάστρου, Δ. Θράκης, Σαμοθράκης, Ίμβρου, Λήμνου, Λέσβου, Χίου, Αντιψαρών, Σάμου, Πάτμου, Ανατ. Κω, Ανατ. Εύβοιας, Σκύρου, Αγ. Ευστράτιου, Ψαθούρας και Καλογήρων.
β) Στη δεύτερη ομάδα με νεότερη ηφαιστειότητα (Τέλος Πλειόκαινου - σήμερα) ανήκουν τα ηφαίστεια του ηφαιστειακού τόξου του Νότιου Αιγαίου. Σ' αυτό το τόξο διακρίνουμε δύο μέτωπα: Το εξωτερικό, όπου ανήκουν τα ηφαίστεια Αγ. Θεοδώρων, Αίγινας, Μεθάνων, Πόρου, Μήλου, Σαντορίνης, Χριστιανών και Νισύρου και το εσωτερικό, όπου ανήκουν τα ηφαίστεια Δυτ. Κω, Αντίπαρου, Λιχάδων, Αγίου Ιωάννη, Πορφυρίου, Αχιλλείου και Μικροθηβών.
Ανάλογα με το χημισμό των μαγμάτων τους (μάγμα (το) από το ρ. μάσσω = σφουγγίζω) = ύλη πυκνή και μαλακή, λιωμένη και διάπυρη μάζα, διαποτισμένη από αέρια, που βρίσκεται βαθιά στη γη) τα ηφαίστεια της Ελλάδας διακρίνονται σε:
α) καλιούχα, όπως είναι της Έδεσσας, Αλμωπίας, Πάτμου, Ανατολικής Μυτιλήνης, Σαμοθράκης κ.ά.
β) αλκαλικά (ατλαντικού τύπου), όπως είναι της Αντίπαρου, Κω, Λιχάδων, και Μικροθηβών και
γ) ασβεσταλκαλικά (περιειρηνικού τύπου), που είναι και τα περισσότερα ηφαίστεια της Ελλάδας, τόσο παλιάς όσο και νεότερης ηλικίας. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικά απ' αυτά: Αίγινας, Μεθάνων, Μήλου, Σαντορίνης, Καλύμνου, Λήμνου, Δυτ. Θράκης, Χαλκιδικής, Βορ. Σποράδων, Λιχάδων, Λοκρίδας κ.λπ.
Θα αναφερθούμε σε μερικά απ' αυτά τα ηφαίστεια :
Σ α ν τ ο ρ ί ν η : Τρία νησιά, η Θήρα, η Θηρασία και το Ασπρονήσι, περιβάλλουν μια βαθιά λεβητοειδή θαλασσινή λεκάνη, που από το κέντρο της εξέχουν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας η Παλιά και η Νέα Καμμένη, δημιουργήματα εντελώς πρόσφατης ηφαιστειακής δράσης. Αυτή η λεβητοειδής λεκάνη ονομάζεται στη διεθνή ηφαιστειολογική επιστήμη κ α λ δ έ ρ α. Η καλδέρα της Σαντορίνης, που είναι γεμάτη με θαλασσινό νερό, δίνει τη δυνατότητα να παρατηρήσει κανείς την κατασκευή και γενικά την τεκτονική του εσωτερικού αυτού του ηφαιστείου. Η ιστορία του ηφαιστείου της Σαντορίνης αρχίζει από την εποχή του πρώτου σχηματισμού των νησιών του Αιγαίου, που συμπίπτει με το τέλος του Κατώτερου Πλειόκαινου.
Το πρωταρχικό νησί, μικρό σε έκταση, ήταν τότε η σημερινή περιοχή του Προφήτη Ηλία της Θήρας, γεγονός που το φανερώνουν τα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα της περιοχής, που αποτελούνται, κυρίως, από φυλλίτες και μάρμαρα. Το νησί του Προφήτη Ηλία το έζωναν και το διέσχιζαν ρήγματα με διάφορη κατεύθυνση το καθένα. Απ' αυτά κατόρθωσε να φτάσει για πρώτη φορά ίσαμε την επιφάνεια το ρευστό και διάπυρο υλικό κάποιας μαγματικής εστίας του βάθους.
Τα αρχαιότερα, επομένως, ηφαιστειακά κέντρα του νησιού βρίσκονται στο νότιο τμήμα του, στην περιοχή του Ακρωτηρίου. Απ' αυτά μερικά έδρασαν υποθαλάσσια και άλλα κοντά στα παράλια.
Η πρώτη αυτή ηφαιστειακή περίοδος χαρακτηρίζεται από την έξοδο μεγάλης ποσότητας ηφαιστειακών αναβλημάτων με πολύ έντονο εκρηκτικό τρόπο και από μικρή έκχυση λάβας.
Πολύ αργότερα και όταν είχε επικρατήσει κάποια ηρεμία στην περιοχή του Ακρωτηρίου, βορειότερα και σε θέση που απέχει από το Ακρωτήρι 3.200 m, αρχίζει τη δράση του το ηφαίστειο Θήρας, που ήταν στην αρχή υποθαλάσσιο. Οι μεγάλες ποσότητες των υλικών που βγήκαν από τον κεντρικό και από πολλούς δευτερεύοντες κώνους αυτού του ηφαιστειακού κέντρου κάλυψαν το μεγαλύτερο τμήμα της Θήρας και έκαναν ώστε αυτό το υποθαλάσσιο ηφαίστειο να βγει από τα κύματα και να ενωθεί με το πρωταρχικό νησί. Μια από τις πολλές εκρήξεις του ηφαιστείου της Θήρας, που χαρακτηρίζεται ως έντονη, έκανε να σχηματιστεί το ενδιάμεσο στρώμα της κίσσηρης και του κισσηροτόφφου και προξένησε πολλές κατακρημνίσεις της οροφής του ηφαιστειακού κώνου με αποτέλεσμα να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό η μορφολογική εικόνα του χώρου.
Τον καιρό που το ηφαίστειο της Θήρας βρισκόταν σε λειτουργία, παρουσιάζεται βορειότερα και στη θέση που σήμερα είναι ο όρμος Μουζάκι (Περιστέρια) μια ανεξάρτητη ομάδα ηφαιστειακών κέντρων, τα ηφαίστεια Περιστεριών.
Τούτα τα ηφαίστεια έδρασαν στην αρχή υποθαλάσσια. Από τα υλικά που ήρθαν στην επιφάνεια και που ήταν λιθάρια, άμμος, στάχτη και λάβα, σχηματίστηκαν οι δυο κορυφές του Μικρού Προφήτη Ηλία και μεγάλο τμήμα του Μεγάλου Βουνού και του Κόκκινου Βουνού, που βρίσκονται στο βορειότατο άκρο του σημερινού νησιού. Της ίδιας εποχής με την ομάδα των ηφαιστείων των Περιστεριών θεωρούνται και άλλα ηφαιστειακά κέντρα, όπως το ηφαίστειο Σημαντήρι, που παρουσιάστηκε περίπου 400 μ. ανατολικότερα από το σημερινό ομώνυμο ακρωτήρι, το ηφαίστειο Σκάρου και το ηφαίστειο Θηρασίας. Έτσι το αρχικό μικρό νησάκι της περιοχής του Προφήτη Ηλία, που το αποτελούσαν φυλλίτες και μάρμαρα, μαζί με τα ηφαιστειακά υλικά που βγήκαν από τα σπλάχνα της Γης σχημάτισαν ένα συνεχόμενο νησί, τη Στρογγύλη, πολύ πιο μικρή από το σημερινό σαν δαχτυλίδι σύμπλεγμα των νησιών Θήρας, Θηρασίας και Ασπρονησιού.
Σ' αυτό το νησί έζησαν οι προϊστορικοί άνθρωποι της Λίθινης Εποχής, που τα εργαλεία τους βρέθηκαν και στα τρία νησιά που αναφέρουμε. Οι άνθρωποι αυτοί ήξεραν να καλλιεργούν σιτηρά και ελιές, κατασκεύαζαν υφάσματα, ψάρευαν με δίχτυα, γνώριζαν το χρυσό και το χαλκό, ήταν αγγειοπλάστες και είχαν εμπορικές σχέσεις με τους κατοίκους των γειτονικών νησιών.
Ακολουθεί μια πολύ μεγάλη περίοδος ηρεμίας για το πολυτάραχο αυτό νησί, οπότε το 1500 π.Χ. γίνεται η μεγάλη καταστροφή. Τα καταστρεπτικά φαινόμενα, που είχαν ως αποτέλεσμα την κατακρήμνιση του τεράστιου ηφαιστειακού θόλου και τη δημιουργία με αυτό τον τρόπο της θαυμαστής θηραϊκής καλδέρας, είναι γνωστά με την ονομασία έκρηξη της κίσσηρης και είναι σε συντομία τα ακόλουθα:
α) Η ηφαιστειακή ενέργεια κατά την πρώτη φάση αυτής της περιόδου παρουσιάζει μια ήσυχη πορεία με κύριο χαρακτηριστικό την άνοδο αρκετά μεγάλης ποσότητας κίσσηρης από πόρο που βρίσκεται στη βόρεια περιοχή της καλδέρας.
β) Ακολουθεί ηρεμία για μικρό χρονικό διάστημα.
γ) Νέα φάση εκρήξεων ακολουθεί τούτη τη σύντομη ηρεμία, που στη διάρκειά της σχηματίζεται από το υλικό που ήρθε στην επιφάνεια, το καθαρότατο μεσαίο κάλυμμα της κίσσηρης.
δ) Δεύτερη περίοδος ηρεμίας ακολουθεί και έρχεται η τρίτη και κυριότερη ηφαιστειακή φάση, που έφερε την τελική καταστροφή του νησιού.
ε) Από τρεις τουλάχιστον κρατήρες βγήκε η τεράστια ποσότητα της κίσσηρης που κάλυψε ολόκληρο το νησί, κατάστρεψε όλη τη φυτεία και τους συνοικισμούς των κατοίκων, που είχαν εγκαταλείψει το νησί πανικόβλητοι από τα πρώτα στάδια αυτής της ηφαιστειακής περιόδου.
Με την αποβολή της κίσσηρης και του άλλου υλικού δημιουργήθηκαν κάτω από τη στέγη αυτού του ηφαιστείου μεγάλα κοιλώματα με αποτέλεσμα τη διάρρηξη και το γκρέμισμα ολόκληρου του ηφαιστειακού θόλου. Έτσι δημιουργήθηκαν τα τρία νησιά, η Θήρα, η Θηρασία και το Ασπρονήσι, που περιβάλλουν τη νεοσχηματισμένη καλδέρα. Με αυτό τον τρόπο η Σαντορίνη παίρνει την τελική της μορφή, χωρίς ακόμη να έχουν σχηματιστεί στη μεγάλη κεντρική θαλασσινή έκταση τα μικρά νησάκια του κέντρου, η Παλιά και η Νέα Καμμένη.
Κατά το Φουκέ η καταστροφή αυτή έγινε το 2000 π.Χ. Κατά τον Ντέρπφελντ αυτή έγινε το 1500 π.Χ. Ο Ρανατίν την τοποθετεί ανάμεσα στο 1890 και 1500 π.Χ. και ο Σ. Μαρινάτος, που υποστηρίζει την άποψη του Ντέρπφελντ, αποδίνει σ' αυτή την έκρηξη τη δημιουργία των θαλασσινών σεισμικών κυμάτων που κατάστρεψαν την Αμνισό, επίνειο (λιμάνι μεσογειακής πόλης) της μινωικής Κνωσού.
Ακολούθησαν από τότε πολλές εκρήξεις, όπως αναφέρουν διάφορες ιστορικές πηγές, κι οι λάβες που βγήκαν κατά καιρούς από το κέντρο της καλδέρας σχημάτισαν την Παλιά Καμμένη (46 μ.Χ.), τη Μικρή Καμμένη (1570 μ.Χ.) και τη Νέα Καμμένη (1707 μ.Χ.), που από τις μεταγενέστερες εκρήξεις και εκχύσεις λαβών άλλαξαν πολλές φορές σχήμα και μέγεθος.
Από το 1967 ως το 1974, ο Σ. Μαρινάτος έφερε στο φως μεγάλης αξίας ευρήματα από την αποκάλυψη ολόκληρης μινωικής πόλης στην περιοχή του Ακρωτηρίου. Από τους πολλούς μελετητές του ηφαιστείου της Σαντορίνης αναφέρουμε τους Seeback, Smith, Fouquet, Κτένα, Reck, Pandang, Κόκκορο, Γεωργαλά, Λιάτσικα, Παπασταματίου κ.ά.
Τύπος εκρήξεων των Καμμένων: Γενικά πελελέϊος ως βουλκανοπελέος με σχηματισμό θόλων και κωνοθόλων.
Διαστάσεις της καλδέρας: Β-Ν 11 χλμ., Α-Δ 7,5 χλμ. Επιφάνεια 83 τ.χλμ. Μέγιστο βάθος 390 μέτρα κάτω από τη θάλασσα. Ύψος τοιχωμάτων της καλδέρας πάνω από τη θάλασσα 200-300 μέτρα. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες και επιβλητικότερες καλδέρες της Γης.
Μ ή λ ο ς : Η Μήλος ανήκει στο εξωτερικό μέτωπο του ηφαιστειακού τόξου του Νότιου Αιγαίου και χαρακτηρίζεται για την ασβεσταλκαλικού (ανδεσιτικού) τύπου ηφαιστειότητά της. Βρίσκεται στο σημείο σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών και παρουσιάζει θετική θερμική ανωμαλία σε επαρχιακή κλίμακα.
Το υπόβαθρο της Μήλου το σχηματίζουν κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, αλλά το νησί σκεπάζεται στο μεγαλύτερό του μέρος από πετρώματα ηφαιστειακά, πρόσφατης ηφαιστειότητας. Διακρίνονται παλιοί και νέοι ηφαιστειακοί τόφφοι και τοφφίτες, ιγνιμβρίτες, ρυολιθικές, δακιτικές, ανδεσιτικές εκχύσεις, διάφορα αναβλήματα και λαχάρ (=λάσπη από στάχτη και λοιπά υλικά), νεογενή ιζήματα και νεότερες αποθέσεις.
Η ηφαιστειότητα στο νησί άρχισε κατά το Ανώτερο Πλειόκαινο με αποθέσεις σε χερσαίο και θαλασσινό περιβάλλον. Προηγήθηκε η εκρηκτική φάση και ακολούθησε η φάση της έκχυσης.
Τα ηφαιστειακά οικοδομήματα στη Μήλο είναι ενδογενείς δόμοι (=θόλοι), δόμοι εξώθησης ή εξωγενείς, κώνοι και κρατήρες, όπως της Φυριπλάκας και του Τράχηλα. Ο κρατήρας της Φυριπλάκας βρίσκεται σε υψόμετρο 200 m, έχει διάμετρο 1.700 m και αποτελείται από συσσώρευση στάχτης και άμμου και από λατύπες περλιτικής υφής. Διακρίνονται σ' αυτόν, όπως και σε πολλά μέρη του νησιού, ρεύματα λάβας. Ο κρατήρας του Τράχηλα είναι μικρότερος.
Υπάρχουν στο νησί πολλά είδη λαχάρ τοπικής σημασίας, αλλά ένα απ' αυτά, γνωστό ως πράσινο λαχάρ, είναι πλατιά ζώνη και αποτελεί χαρακτηριστικό στρωματογραφικό ορίζοντα. Τα συστατικά του είναι ηφαιστειακή τέφρα και λατύπες, που προέρχονται από το κρυσταλλοσχιστώδες υπόβαθρο, αλλά και από τους νεογενείς σχηματισμούς και τους ηφαιστίτες. Δεν παρουσιάζει κοκκομετρική διαβάθμιση ούτε στρώση. Τούτο το ρεύμα φαίνεται πως ήρθε από το ανατολικό τμήμα του νησιού, τότε που η μορφολογία του νησιού το επέτρεπε.
Από μαγματολογικές έρευνες και, κυρίως, από μετρήσεις της γεωθερμικής βαθμίδας αποδείχτηκε πως η Μήλος διαθέτει πολύ μεγάλη θερμική ροή, που προκάλεσε έντονη υδροθερμική δράση. Αποτέλεσμα αυτής της δράσης ήταν η εκδήλωση φρεατικών εκρήξεων σε μεγάλο αριθμό, μπεντονιτίωση, καολινιτίωση και σχηματισμός διαφόρων υδροθερμικών κοιτασμάτων (Έρευνες ΦΥΤΙΚΑ του 1976).
Στο νησί εμφανίζονται ατμίδες (102° C), υποθαλάσσιες διαφυγές αερίων (55° C), θερμές πηγές (75° C) και θερμά εδάφη (100° C). Γεώτρηση που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή Ζεφυρίας και που έφτασε σε βάθος 1.101 μ. έδειξε πως στο βάθος των 837 μ. η θερμοκρασία φτάνει στους 310° C. Από τη γεώτρηση αυτή ήρθαν στην επιφάνεια υπέρθερμοι ατμοί και νερό σε μεγάλες ποσότητες και σε συνθήκες κατάλληλες για βιομηχανική εκμετάλλευση.
Ν ί σ υ ρ ο ς : Η Νίσυρος είναι ηφαιστειογενές νησί και στην πραγματικότητα μια μεγαλοπρεπής καλδέρα με διάμετρο 3 km. Το ύψος αυτής της καλδέρας από τον πυθμένα της θάλασσας ως την κορφή φτάνει τα 650 m.
Εκρήξεις του ηφαιστείου σημειώθηκαν στα 1422, 1830, 1871, 1873 και 1888. Σήμερα η ηφαιστειακή δραστηριότητα περιορίζεται στη δράση των ατμίδων. Από διάφορες ρωγμές έρχονται στην επιφάνεια υδρατμοί, υδρόθειο και διοξείδιο του άνθρακα με υψηλή θερμοκρασία, που φτάνει τους 92° C. Η μακροχρόνια δράση των ατμίδων δημιούργησε κοιτάσματα θείου και διάφορα θειοχώματα, μικρής, όμως, οικονομικής σημασίας.
Πολύ σημαντικές είναι και οι θερμομεταλλικές πηγές του νησιού.
Α ί γ ι να : Το υπόβαθρο του νησιού αποτελείται από σχιστόλιθους, μαργαϊκούς ασβεστόλιθους και σχιστώδεις ψεμμίτες κρητιδικής ηλικίας. Πάνω σ' αυτά βρίσκονται νεογενή ιζήματα και ηφαιστειογενείς σχηματισμοί, που αποτελούνται από λάβες και τόφφους.
Οι λάβες ανήκουν σε δυο τύπους:
α) δακιτοειδείς (κεροστιλβικοί και αυγιτικοί δακίτες, με κεροστίλβη) και
β) ανδεσίτες (υπερσθενικοί αυγίτης και κεροστίλβη).
Διακρίνουμε λάβες της πρώτης ηφαιστειακής περιόδου, που σχηματίσθηκαν πριν από και κατά τη διάρκεια του Κατώτερου Πλειόκαινου και λάβες νεότερης ηλικίας, όπως είναι οι υπερσθενικοί ανδεσίτες της περιοχής του Όρους στο νότιο τμήμα του νησιού.
Οι λάβες της δεύτερης ηφαιστειακής περιόδου έχουν χρώμα σκοτεινό, κυψελώδη υφή και αποτελούν την τελική φάση των εκρήξεων, που έφεραν στην επιφάνεια παχύρρευστο ανδεσιτικό υλικό.
Τα περισσότερα από τα ηφαιστειογενή βουνά του νησιού είναι δόμοι (=θόλοι) και κώνοι με μικρή κλίση, και με ύψος που συνήθως δεν ξεπερνά τα 250 m. Στους δόμους διακρίνεται σχεδόν πάντα συμπαγής πυρήνας, που περιβάλλεται από χοντρό κροκαλοπαγή φλοιό.
Η Αίγινα ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του Νότιου Αιγαίου και τα πυριγενή της πετρώματα κατατάσσονται στον τύπο των ασβεσταλκαλικών μαγμάτων.
Μ έ θ α ν α: Η χερσόνησος των Μεθάνων αποτελείται κατά το μεγαλύτερό της μέρος από ηφαιστίτες, που είναι κεροστιλβικοί υπερσθενικοί ανδεσίτες και δακίτες και υπερσθενικοί ανδεσίτες. Διακρίνονται επίσης στο νότιο και δυτικό τμήμα της χερσονήσου νεοκρητιδικοί ασβεστόλιθοι και στην ανατολική ακτή λείψανα πλειοκαινικών μαργών.
Η ιστορία του ηφαιστείου των Μεθάνων αρχίζει από το Νεογενές, εποχή που σημειώθηκε η πρώτη έκρηξη. Η τελευταία έκρηξη έγινε το 273 π.Χ. και από τα υλικά που βγήκαν στην επιφάνεια σχηματίστηκε ο ηφαιστειακός κώνος της Καμμένης. Ο κρατήρας αυτού τού ηφαιστείου βρίσκεται στο ύψος των 417 m και έχει διάμετρο 150 m.
Για το ηφαίστειο των Μεθάνων μιλούν ο Κλεισθένης και ο Στράβωνας.
Ά γ ι ο ι Θ ε ό δ ω ρ ο ι (Σουσάκι): Πρόκειται για ηφαιστειακό κέντρο που βρίσκεται 4.500 m ανατολικά από τον Ισθμό της Κορίνθου. Η δραστηριότητά του άρχισε από τον Παλαιοζωικό Αιώνα, δραστηριοποιήθηκε εντονότερα κατά τη διάρκεια του Καινοζωικού, έδρασε τελευταία κατά το Πλειόκαινο και σήμερα έχει περάσει στην ατμιδική φάση.
Στις πλαγιές των Γερανείων που αποτελούνται από περιδοτίτες και σερπεντίτες, παρατηρούνται ρωγμές, που απ' αυτές έρχονται στην επιφάνεια θερμά αέρια. Η πιο σημαντική περιοχή τέτοιων εμφανίσεων είναι η μοφέτα του Σουσακίου, όπου από δυο σπηλαιώδεις ρωγμές αναθρώσκουν (ξεπηδούν) διοξείδιο του άνθρακα (82%), υδρόθειο (3%), διοξείδιο του θείου (1,2%), αέρας (13-14%) και ελάχιστο υδρογόνο και ήλιο. Η θερμοκρασία αυτών των αερίων φτάνει τους 42° C κι η ποσότητά τους τα 10.000 m το 24ωρο.
Από την επίδραση των αερίων δημιουργούνται στην περιοχή των ρωγμών διάφορα ορυκτά, όπως οπάλιος, μαρκασίτης, μελαντηρίτης, εψωμίτης (Mg4 7Η2°), γύψος και θείο.
Πρώτος μίλησε για το ηφαίστειο αυτό ο Philipson.